Tak wyglądał król Zygmunt August. Pierwsza naukowa rekonstrukcja

Spis treści:

1. Dzieciństwo i droga Zygmunta Augusta na tron
2. Sercowe problemy króla Zygmunta
3. Czy mógł powstać polski kościół narodowy?
4. Zygmunt II August – król reformator
5. Jak wyglądał Zygmunt II August? Rekonstrukcja wizerunku króla

Zygmunt II August, ostatni z dynastii Jagiellonów na polskim tronie, to postać pełna kontrastów. W powszechnym uznaniu historyków jest uznawany za króla o słabym charakterze, ale silnych uczuciach, monarchę rozpiętego między wpływem dominującej matki a własnymi pragnieniami. Choć jego panowanie naznaczone było osobistymi dramatami i politycznymi napięciami, to właśnie za czasów Zygmunta Augusta doszło do historycznego zjednoczenia Polski i Litwy w ramach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Poznaj życie ostatniego Jagiellona oraz obejrzyj pierwszą naukową rekonstrukcję wizerunku króla, która powstała w ramach projektu naukowego National Geographic Polska.

Dzieciństwo i droga Zygmunta Augusta na tron

Zygmunt August urodził się 1 sierpnia 1520 roku jako drugie dziecko Bony i Zygmunta Starego. Od początku był oczkiem w głowie matki, która zadbała o jego solidne wykształcenie. Jednocześnie zaborcze działania Bony wobec syna prawdopodobnie wpłynęły na słaby charakter przyszłego króla.

Zygmunt od początku był szykowany do przejęcia tronu. Już w wieku 6 lat przyjmował wraz z matką hołd przedstawicieli miasta Bari, skąd pochodziła Bona. W 1529 roku został w Wilnie wyniesiony na tron wielkoksiążęcy, a rok później, znowu z inicjatywy Bony, koronowany na króla, mimo że wciąż żył jeszcze jego ojciec Zygmunt Stary. Królowa obawiała się bowiem elekcyjności tronu i zmiennych nastrojów panów polskich.

Sercowe problemy króla Zygmunta

Z inicjatywy ojca i przy wielkiej niechęci matki, w 1538 roku zaręczył się z Elżbietą Habsburżanką. 5 lat później doszło do zaślubin polsko-austriackiej pary. Szybko okazało się, że królowa ukrywała przed mężem silną epilepsję, co spowodowało, że trzy miesiące po ślubie Zygmunt wyjechał na 5 lat na Litwę. Była to jego pierwsza samodzielna decyzja i pierwsze lata spędzone bez kurateli Bony. Tam właśnie poznał i szczerze pokochał Barbarę Radziwiłłównę, z którą od tej pory łączył go gorący romans.

W 1544 roku z inicjatywy ojca przejął rządy na Litwie, co spowodowało poważny kryzys w kontaktach z matką. Tam także dowiedział się o śmierci swojej żony, Elżbiety, która zmarła w wyniku epilepsji w 1545 roku. Zorganizował królowej uroczysty pogrzeb w Wilnie, myśląc już zapewne o poślubieniu Barbary. Wbrew wszystkim doprowadził w 1547 roku do jej poślubienia.

Rok później zmarł Zygmunt Stary, a nowy następca od razu wywołał skandal, ujawniając swoje tajne do tej pory małżeństwo z Radziwiłłówną. Król był jednak nieugięty w decyzji. Co więcej, doprowadził nawet w 1550 roku do koronacji chorej już bardzo na raka szyjki macicy nowej żony, zmieniając dla niej nawet ceremoniał koronacji. Barbara zmarła rok później, pozostawiając Zygmunta w kolejnej żałobie.

Czy mógł powstać polski kościół narodowy?

Podczas panowania Zygmunta Augusta trwał ciągły konflikt z Moskwą. W związku z tym król szukał – wbrew matce – pomocy u Habsburgów. Zawarty sojusz potwierdziło kolejne małżeństwo Zygmunta z Habsburżanką, kolejną córką Ferdynanda – Katarzyną. Trzy lata później Bona, protestując przeciwko temu małżeństwu i pokłócona z synem, wyjechała na zawsze z Polski.

Tymczasem w kraju zaczął rosnąć w siłę, jak i zresztą w całej Europie, ruch reformacji. Naciskano na władcę, aby utworzył, wzorem Henryka VIII, kościół narodowy. Z tych planów nic nie wyszło, ale władca coraz częściej musiał tłumić konflikty pomiędzy protestantami a katolikami. W takiej atmosferze król próbował toczyć swoją politykę. W 1557 roku udało mu się, uprzedzając w tym Iwana Groźnego, przejąć Inflanty. W 1561 roku wielki mistrz zakonu krzyżackiego, Gotard Kettler, złożył Zygmuntowi hołd, a Inflanty stały się lennem Polski i Litwy.

Zygmunt II August – król reformator

Na sejmie w 1562 roku doszło do ugody między szlachtą i królem, w wyniku czego przeprowadzono szereg reform. Doprowadzono m.in. do:

• konfiskaty nieprawnie dzierżonych dóbr królewskich,
• ustalenia, że ćwierć dochodów z dóbr zostanie przeznaczona na wojsko – tzw. wojsko kwarciane,
• podjęcia decyzji o unii realnej Polski i Litwy. Ostatecznie zawarto ją w Lublinie w 1569 roku. Do Korony wcielono województwa: kijowskie, bracławskie, podlaskie i wołyńskie. Ustanowiono wspólny sejm, wspólna tez miała być polityka zagraniczna, ale zaznaczono nadrzędność Korony nad Litwą tym, że urzędy koronne w hierarchii stały wyżej niż litewskie.

Nowe państwo otrzymało nazwę Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

Pomimo dużych reform sytuacja polityczna nie była stabilna. W latach 1563–1570 toczyła się wojna ze Szwecją, zwana wojną północną, która toczyła się głownie na terenie Inflant. Zakończyła się w momencie, kiedy szwagrowi Zygmunta, Janowi III, udało się obalić brata i przejąć tron szwedzki.

Trzecie małżeństwo Zygmunta nie było szczęśliwe. Katarzyna jawnie szpiegowała męża na rzecz Wiednia. Ostatecznie, kiedy nie udały się wieloletnie starania króla polskiego o unieważnienie tego mariażu, władca odesłał ja do Radomia. Katarzyna ostatecznie wyjechała z kraju i osiadła w Linzu, gdzie zmarła w 1572 roku. Kilka miesięcy po niej zmarł także Zygmunt August.

Jak wyglądał Zygmunt II August? Rekonstrukcja wizerunku króla

Odtworzenie wiernego wizerunku króla Zygmunta Augusta było znacznie mniejszym wyzwaniem niż rekonstrukcja twarzy wcześniejszych Jagiellonów. Podczas panowania ostatniego władcy z tej dynastii coraz powszechniejsze stawało się bowiem malowanie dworskich wizerunków. To dzięki zachowanym obrazom wiemy, że Zygmunt August miał szczupłą i pociągłą twarz, ciemną brodę i oczy.

O tym, jak wyglądała Bona i inni władcy z tej epoki, przeczytasz na naszej stronie w sekcji Jagiellonowie.

Wizerunek Zygmunta II Augusta powstał w ramach projektu National Geographic Polska. Więcej historycznych rekonstrukcji twarzy Jagiellonów można znaleźć na National-Geographic.pl, gdzie do ściągnięcia jest również bezpłatny ebook poświęcony tej dynastii.

Źródło: National Geographic Polska