Ten zwój odnaleziono w spalonej synagodze. Ma ponad 1500 lat, był zniszczony, ale komputer pomógł go odcyfrować

Mniej więcej 1500 lat temu ogień wdarł się do oazy na zachodnim wybrzeżu Morza Martwego, niszcząc rozrastającą się populację żydowską, która mieszkała tam od wieków. Jednak z pożaru ocalała szafa ołtarzowa, tzw. święta arka, z miejscowej synagogi – mieściła podzielony na kawałki zwój ze skóry zwierzęcej, który na skutek spiekoty właściwie się zwęglił.

Przez dziesiątki lat dokument znany jako zwój z Ein Gedi strzeżony był przez Israel Antiquities Authority. Instytucja specjalnie nie otwierała go ze strachu, że kruchy dokument mógłby się rozwalić na kawałki. Jednak w zeszłym roku naukowcy ogłosili, że zeskanowali, wirtualnie rozłożyli i przetłumaczyli ukryte wersy zwoju – wyczyn, który obecnie już oficjalnie figuruje w literaturze naukowej.

- Od dwudziestu lat pracuję z technologią i zniszczonymi materiałami. Z biegiem lat upewniłem się, że ten dzień nastąpi – twierdzi autor badania Brent Seales z University of Kentucky, który specjalizuje się w cyfrowej rekonstrukcji zniszczonych tekstów. – Zwój z Ein Gedi jest dowodem na to, że potencjalnie jesteśmy w stanie odzyskać cały tekst ze zniszczonego materiału, nie tylko kilka liter czy oparte na przypuszczeniach słowo.

Bazując na wstępnych skanach, Seales i inni badacze ogłosili w 2015 roku, że zwój Ein Gedi jest biblijnym tekstem z VI wieku n.e. i zawiera kolumnę tekstu z Księgi Kapłańskiej. Jednak wyniki pełnej tomografii komputerowej, opublikowane w środę w czasopiśmie naukowym Science Advances, świadczą o większej roli tekstu.

Zapełnienie luki

Dalsza analiza wykazała istnienie dodatkowej kolumny tekstu, ostatecznie ukazując dwa pierwsze rozdziały Księgi Kapłańskiej – jak na ironię, to księga rozpoczynająca się poleceniem Boga dotyczącym spalonych darów. Co więcej, datowanie zwoju przy pomocy radiowęgla sugeruje, że może mieć on od 1700 do 1800 lat – co najmniej 200 lat więcej niż początkowo myślano. Rzeczywiście, charakterystyczne pismo odsyła do I lub II wieku n.e., jakieś 500 lat wcześniej w stosunku do daty przypisywanej zwojowi jeszcze w zeszłym roku.

Naukowcy nie są zaszokowani faktem, że tekst pochodzi z Księgi Kapłańskiej. – Nie dziwi nas, że znalezisko jest zwojem Księgi Kapłańskiej – powiedział James Aitken, wykładowca z Uniwersytetu Cambridge do Devina Powella z czasopisma Smithsonian w 2015 roku, kiedy po raz pierwszy ogłoszono tłumaczenie zwoju z Ein Gedi. – Prawdopodobnie mamy więcej kopii tego zwoju niż jakiejkolwiek innej książki, gdyż hebrajski jest w niej napisany tak prostym i powtarzalnym stylem, że używano jej jako książki do ćwiczeń pisania dla dzieci.

Jednak szacowany wiek zwoju oznacza, że może spokojnie stać pomiędzy starszymi Rękopisami z Qumran i genizą kairską, zbiorem średniowiecznych ksiąg hebrajskich. Innymi słowy, zwój z Ein Gedi wypełnia wielowiekową pustkę w historii tekstów biblijnych.

- Myślę, że możemy bezpiecznie stwierdzić, że od czasu ukończenia publikacji korpusu Rękopisów z Qumran mniej więcej dziesięć lat temu, zwój z Ein Gedi z Księgą Kapłańską jest najobszerniejszym i najważniejszym starym tekstem biblijnym, jaki odkryto – twierdzi współautor badania Michael Segal, biblista z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie.

Emanuel Tov, współautor i biblista z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, twierdzi, że zwój z Ein Gedi jest bardzo pomocny, ponieważ zawęża oś czasu powstawania Biblii hebrajskiej – znanej jako tekst masorecki.

- Widzimy wyraźne znaki świadczące o kontynuowaniu tradycji – podkreśla. – To nie może być przypadek, że w synagodze w Ein Gedi, która spaliła się w VI wieku, trzymano wczesny zwój, którego tekst jest identyczny z tekstami średniowiecznymi. Ten sam nurt w judaizmie, który korzystał ze zwoju Księgi Kapłańskiej na początku ery nowożytnej, nieprzerwanie używał go aż do późnego średniowiecza, kiedy wynaleziono druk.

Źródło: National Geographic News, pełna wersja artykułu znajduje się tutaj.

Tekst: Michael Greshko

Obejrzyjcie kolejny odcinek naszego serialu "Warto spróbować"! Tym razem odkrywamy skarby w zatopionym kamieniołomie.