Starożytni twierdzili, że to miejsce, w którym ludzie stają się bogami. Wciąż nie wiemy, kto zbudował Teotihuacán

W tym artykule:

1. Gdzie znajduje się Teotihuacán?
2. Co oznacza nazwa Teotihuacán?
3. Historia prekolumbijskiego miasta Teotihuacán
4. Tajemnice związane z Teotihuacán
5. Odkrycia archeologiczne w Teotihuacán

Było jednym z największych ośrodków kultu religijnego w całej Mezoameryce. Przetrwało zaledwie kilkaset lat, ale w tym czasie wywarło ogromny wpływ na większość prekolumbijskich kultur. Zgodne z wierzeniami rdzennych plemion, to właśnie tam powstał świat, gdy światło oddzieliło się od ciemności.

O ogromnym znaczeniu Teotihuacán w kręgach rdzennych kultur Mezoameryki najlepiej świadczy fakt, że status świętego miejsca przysługiwał miastu nawet po jego upadku. Pielgrzymki plemienne przybywały tam aż do czasów hiszpańskiej konkwisty. Jeszcze przed upadkiem, Teotihuacán wywarł ogromny wpływ na znaczną część mezoamerykańskiego świata.

Kolejne miasta przyjmowały zapoczątkowane tam wzorce architektoniczne, powielały sztukę i motywy ikonograficzne. Należy podkreślić, że obszar politycznego, religijnego i kulturowego oddziaływania Teotihuacán nie dotyczył wyłącznie terenu dzisiejszego Meksyku. Sięgał Gwatemali, a nawet Hondurasu.

Gdzie znajduje się Teotihuacán?

Stanowisko archeologiczne Teotihuacán jest położone w północno-wschodniej części Kotliny Meksykańskiej (na wysokości 2300 m n.p.m.), na obszarze stanu Meksyk. Od stolicy kraju, miasta Meksyk, dzieli je ok. 40-kilometrowy dystans.

Co oznacza nazwa Teotihuacán?

Pierwotna nazwa miasta wciąż pozostaje nieznana. Obowiązująca została nadana przez Azteków, już po upadku Teotihuacán. Co oznacza to słowo? Naukowcy przez długi czas tłumaczyli je jako „miejsce, z którego pochodzą bogowie”, „miejsce, gdzie rodzą się bogowie” lub „miejsce, w którym ludzie stają się bogami”.

Starożytne miasta, które mieli odwiedzić kosmici. Czy można odnaleźć ich ślady?

Był rok 1954, kiedy Erich von Däniken, 19-latek z katolickim wykształceniem i pasjonat latających spodków, wspiął się na Wielką Piramidę w Gizie. Wówczas było to jeszcze dozwolone. Czte...

Obecnie wielu badaczy uważa to tłumaczenie za błędne. Analizując toponimy zawarte w starożytnych manuskryptach, naukowcy doszli do wniosku, że nazwa Teotihuacán oznacza „miasto słońca”.

Historia prekolumbijskiego miasta Teotihuacán

Jak głosi starożytna legenda, budowniczymi miasta byli quinametin – pradawne istoty, olbrzymy, których cywilizacja upadła w następstwie wielkiej katastrofy zanim na świecie pojawili się pierwsi ludzie.

Archeolodzy datują początki miasta na 100 r. p.n.e. Właśnie wtedy miały powstać najstarsze zabudowania. Należy jednak zaznaczyć, że charakterystyczny system urbanistyczny powstał znacznie później, bo w latach 200–250. Mniej więcej wtedy miasto zyskało układ dwuosiowy, wyznaczany przez dwie aleje: jedną biegnącą z północy na południe i drugą prowadzącą ze wschodu na zachód.

Główną osią Teotihuacán była Aleja Zmarłych – ponad czterokilometrowa droga, po obu stronach otoczona świątyniami i pałacami. To właśnie tam organizowano religijne procesje, w których mogło uczestniczyć nawet kilkadziesiąt tysięcy osób.

Nie ulega wątpliwości, że miasto było jednym z największych ośrodków religijnych w całej Mezoameryce. Wokół centrum, które miało charakter typowo ceremonialny, wybudowano dzielnice mieszkalne (na planie prostokątnej siatki ulic). W czterech dużych sektorach (północno-wschodnim, północno-zachodnim, południowo-wschodnim i południowo-zachodnim) powstało ich ok. 20.

W centralnej części Teotihuacán żyły najwyższe warstwy społeczne – elity tworzone przez władców, kapłanów i dowódców wojskowych. W dzielnicach mieszkali rzemieślnicy. Każda z nich gromadziła ludzi o określonej specjalności, więc poza zabudowaniami mieszkalnymi i warsztatami wznoszono tam także niewielkie świątynie ku czci bóstw patronujących określonemu rzemiosłu.

Dynamiczny rozwój Teotihuacán nastąpił w II stuleciu naszej ery, a szczytową fazę osiągnął między IV a VII wiekiem. Zdaniem badaczy miasto zajmowało wówczas powierzchnię ok. 20 km². Zamieszkiwało je ponad 200 tys. osób. W tym czasie Teotihuacán był iście kosmopolityczną metropolią.

Przybywali tam przedstawiciele plemion z całej Mezoameryki, którzy przynosili ze sobą swoje tradycje, obyczaje i tożsamość etniczną. Nie dotyczy to wyłącznie warstwy rzemieślniczej, ale także najwyższych dostojników. Badacze są przekonaniu, że w mieście rezydowali przedstawiciele majańskich elit.

Doniosłe odkrycie w starożytnym mieście Majów Tikal

Nieznany dotąd kompleks architektoniczny został odkryty przez archeologów w starożytnym mieście Majów Tikal, na terenach współczesnej Gwatemali.

Zmierzch potęgi Teotihuacán nastąpił w II połowie VI w. Wcześniej sądzono, że miasto upadło ok. 650 roku, ale najnowsze badania obalają tę tezę. Centralną część strawił wielki pożar (wynik podpalenia, nie wypadku), a pałacowe rzeźby zostały bezlitośnie zniszczone. W ciągu kolejnych trzech wieków Teotihuacán uległ całkowitemu wyludnieniu.

Tajemnice związane z Teotihuacán

Każde starożytne miasto Mezoameryki skrywa liczne tajemnice, ale jeżeli mielibyśmy wskazać najbardziej tajemnicze, byłby to właśnie Teotihuacán. Do dziś nie wiadomo, która z prekolumbijskich cywilizacji założyła ten wielki ośrodek. O ile nazwanie go przypisuje się Aztekom, to pewne jest, że pierwsze budowle wzniosła cywilizacja znacznie starsza. Która? Nie wiadomo.

Nie tylko geneza miasta jest owiana tajemnicą. Niewiele wiadomo także na temat jego upadku. Naukowcy nie mają wątpliwości w kwestii znaczenia tego ośrodka na obszarze całej Mezoameryki, jednak mimo statusu miejsca świętego Teotihuacán przetrwał zaledwie kilkaset lat.

Zdaniem niektórych ekspertów, zagłada miasta miała związek z najazdem barbarzyńskich plemion z północy, które miały rozgrabić jego bogactwa. Inni badacze wyrażają pogląd, że mieszkańcy opuścili Teotihuacán ze względu na panującą suszę i degradację środowiska naturalnego.

Żadna z tych tez nie doczekała się jednak potwierdzenia. Mówiąc o najbardziej prawdopodobnej przyczynie upadku Teotihuacán, obecnie badacze wskazują na wewnętrzne spory i konflikty. Rywalizacja gospodarcza miała być źródłem napięć między władcami a przedstawicielami poszczególnych dzielnic, które z czasem stawały się coraz bogatsze i coraz bardziej zyskiwały na znaczeniu. To właśnie niepokoje polityczno-społeczne miały stać się przyczyną załamania systemu rządów, ale ta teza także nie doczekała się ostatecznego potwierdzenia.

Skoro mowa o systemie rządów w Teotihuacán, wypada wspomnieć, że ten aspekt funkcjonowania miasta też skrywa sporo tajemnic. Archeolodzy nie odkryli tam królewskich grobowców. Brak też kamiennych zabytków i malowideł naściennych, które mogłyby rozwiać mrok otaczający władców miasta.

Muzyka piramid. To ich kolejny fascynujący sekret

Nie tylko odmawianie różańca czy kręcenie modlitewnym młynkiem, ale także wchodzenie na piramidę okazuje się modlitwą.

Nie można zatem z całą pewnością stwierdzić, że władzę sprawowała jedna osoba. Możliwe, że spoczywała w rękach kapłanów, ale bez względu na to, na którą tezę wskażemy, będzie to wyłącznie spekulacja niepoparta żadnymi dowodami. Obecnie najpopularniejszy jest pogląd, według którego miasto miało czterech władców, którzy sprawowali rządy wraz z przedstawicielami poszczególnych dzielnic.

Wróćmy na chwilę do nazwy miasta. Mniej więcej po 500 latach od jego upadku, Aztekowie nazwali to miejsce Teotihuacán. Jak brzmiała oryginalna nazwa wielkiego ośrodka kultu religijnego? Nie wiadomo.

Odkrycia archeologiczne w Teotihuacán

Wymieniając najcenniejsze odkrycia w Teotihuacán, na pierwszym miejscu należy wskazać Piramidę Księżyca – prawdopodobnie najstarszy obiekt na terenie miasta. Budowniczowie zaczęli wznosić okazałą konstrukcję w 100 r. p.n.e. Do 450 r. była powiększana aż 7 razy. Badania archeologiczne udowodniły, że zwieńczeniem każdej kolejnej fazy konstrukcyjnej był rytuał składania ofiar. Tradycją było też składanie depozytu, który obejmował najcenniejsze wówczas przedmioty z obsydianu i jadeitu.

Piramidę Księżyca wzniesiono nad naturalną jaskinią (znajduje się na głębokości 15 m poniżej pierwszego poziomu budowli). Prowadzi do niej sztucznie utworzony tunel, który rozpoczyna swój bieg na Placu Księżyca – dziedzińcu rozpościerającym się przed piramidą. Zdaniem badaczy tunel symbolizuje podziemny świat i był wykorzystywany w wielu ceremoniach.

Wspomniana wcześniej Aleja zmarłych ma początek właśnie na Placu Księżyca. Droga prowadzi do kompleksu nazywanego Cytadelą. Mowa o okazałym placu, w centrum którego wznosi się inny cenny zabytek – Świątynia Quetzalcoatla, którą po 300 r. zasłoniła nowa konstrukcja. Jak wynika z badań, poświęcenie świątyni wiązało się ze złożeniem wielkiej ofiary, składającej się z ponad 200 osób!

Kolejna ważna budowla to Piramida Słońca, jedna z największych tego typu konstrukcji w całej Mezoameryce. Wzniesiona na podstawie mierzącej 222 na 225 metrów, osiąga aż 65 metrów wysokości.

Skarb Montezumy – co Montezuma II zrobił ze swoim złotem?

W 1981 r. w stolicy Meksyku odnaleziono wyjątkową złotą sztabkę. Czy tam właśnie może być ukryty skarb Montezumy i Azteków? Kim był Montezuma II i w jaki sposób przepadł jego legendarn...

To tylko kilka ważnych budowli, które stanowią przedmiot badań archeologów. Należy wspomnieć, że w mieście odkryto też wiele pałaców i domostw niższych warstw społecznych. Zachowały się też pozostałości po targu, spichlerzach i boisku do gry w piłkę. Co ciekawe, odkryte w zabudowaniach pałacowych malowidła naścienne mają wyłącznie charakter religijny. Kunsztownie wykonane dzieła obrazują różne rytuały i ceremonie, ale żadne z nich nie przedstawia wizerunku samych władców.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.