To pierwszy dowód na praktykowanie buddyzmu w Imperium Rzymskim. Znalezisko ma ponad 2 tys. lat

W tym artykule:

1. Berenike – starożytny egipski port
2. Posąg Buddy – skąd pochodzi i kiedy go wyrzeźbiono?
3. Więcej egzotycznych znalezisk ze świątyni Izydy w Berenice
4. Polscy archeolodzy w Berenike

Kontakty Imperium Rzymskiego z innymi cywilizacjami były bardzo rozległe. Wymianę handlową prowadzono nawet z Cesarstwem Chin. Częściej jednak docierano do portów w Indiach. Do tej pory nie było jednak żadnych świadectw kultu Buddy na terenie Imperium Romanum. Odkrycie w Berenike jest pierwszym tego typu potwierdzeniem.

Berenike – starożytny egipski port

Najważniejszym portem Egiptu nad Morzem Czerwonym było Berenike, zwane też Barnis. Swoją świetność przeżywało podczas panowania rzymskiego w pierwszych wiekach naszej ery. Był to najważniejszy punkt wymiany morskiej z cywilizacjami Dalekiego Wschodu. Przede wszystkim z Indiami, czasem też z Chinami.

Statki z Indii przywoziły drogocenne metale i kamienie szlachetne, kość słoniową czy orientalne tkaniny. Towary wyładowywano, a następnie przewożono na wielbłądach i słoniach przez Pustynię Wschodnią aż do Aleksandrii. Stamtąd dalej dystrybuowano dobra. Przeważnie trafiały one do stolicy imperium. W VI w. Berenike opustoszało.

Zapomniane przez wieki miasto jest od lat 90. XX w. badane przez archeologów z różnych krajów, w tym z Polski. Odkrycia figury Buddy dokonał w 2022 r. zespół z Uniwersytetu w Heidelbergu, którym kierował Rodney Ast. Wyniki badań upubliczniono dopiero niedawno.

Posąg Buddy – skąd pochodzi i kiedy go wyrzeźbiono?

Przedstawienie figuralne Buddy z Berenike ma być pierwszym tego rodzaju znaleziskiem na zachód od Afganistanu. Zaskakiwać może najbardziej to, skąd pochodzi materiał, z którego wykonano ów posąg. Jest to mianowicie marmur pochodzący z Turcji, a konkretnie z okolic dzisiejszego Stambułu.

Jak wygląda Budda z Berenike?

• Rzeźba jest wysoka na 71 cm;
• Przedstawia stojącego Buddę, podtrzymującego szaty lewą ręką;
• Jego głowę otacza promienisty dysk, symbol boskiego umysłu;

Wykonanie jest bardzo staranne, co świadczy o kunszcie warsztatowym. Posąg stał na dziedzińcu świątyni bogini Izydy, czyli głównej świątyni miasta. Sama budowla pochodzi z okresu wczesnorzymskiego.

Autor dzieła to najpewniej ktoś z lokalnego warsztatu. Nabywcami mogli być natomiast hinduscy kupcy, którzy podarowali rzeźbę miejskiej świątyni w Berenike. Na podstawie cech stylistycznych.okres powstania posągu datuje się na około II w. n.e.

Więcej egzotycznych znalezisk ze świątyni Izydy w Berenice

Ekspedycja archeologiczna odkryła też inne świadectwa kontaktów z Indiami. Ważnym znaleziskiem jest tabliczka z inskrypcją w języku indyjskim, czyli w sanskrycie. Jest ona datowana na czasy panowania cesarza Filipa Araba (244–249 r.), który pochodził z terenów dzisiejszej Syrii.

Uznano, że posąg Buddy jest starszy od inskrypcji w sanskrycie. Inne zapisy w języku greckim z terenu świątynnego datuje się na okres I–IV w. O datowaniu rzeźby świadczyć też mogą starsze indyjskie znaleziska. Są to dwie indyjskie monety ze starożytnego Królestwa Satavahanów. Datuje się je na okres II w. n.e.

Polscy archeolodzy w Berenike

Od 2008 r. badania archeologiczne w Berenike prowadzi również Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Współpracując z badaczami amerykańskimi, prowadzony projekt skupia się na zbadaniu infrastruktury portowej z czasów Imperium Rzymskiego. Badania z XXI wieku przyniosły wiele owocnych i zaskakujących rezultatów.

Królowa Hatszepsut – kim była najsłynniejsza faraonka?

Królowa Hatszepsut zdobyła zaskakująco władzę w pokojowy sposób i panowała przez 21 lat. Ludzie ją kochali, choć nie było miejsca dla kobiety na męskim tronie. Jak starożytny Egipt ją ...

Odnaleziono mnóstwo towarów luksusowych:

• cenne szkliwa,
• papirusy,
• ostrakony,
• brązowe figurki,
• doskonale zachowane materiały organiczne, np. skóry i tkaniny z Indii i Chin.

Wśród odkryć warto również wyróżnić nekropolię zwierząt domowych. Pochówki były starannie wykonane. Szczątki zwierząt posiadały np. ozdobione obroże. Z towarów spożywczych, odnaleziono w 1999 r. naczynie wypełnione czarnym pieprzem. Pochodziło z I w. n.e., natomiast sam czarny pieprz rósł ówcześnie jedynie na terenach południowo-zachodnich Indii.

Zdaniem dyrektora amerykańskiej ekspedycji, Stevena Sidebothama z Uniwersytetu Delaware, Berenike jest przykładem istnienia globalnych procesów ekonomicznych w starożytności. – Dużo się dziś słyszy o globalizacji. Jednak „globalna ekonomia” istniała już w pierwszym wieku naszej ery. Łączyła Europę, Afrykę i Azję. Berenike jest tego świetnym przykładem – mówi uczony.

Źródła: Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego, Smithsonian Magazine.