W anglosaskim grobowcu odkryto tajemnicze pierścienie. Ich pochodzenie zadziwiło archeologów

W tym artykule:

1. Kość słoniowa w anglosaskiej Brytanii
2. Zęby pochodziły ze wschodniej Afryki
3. Dowód na niezwykle rozległe szlaki handlowe we wczesnym średniowieczu

Kość słoniowa była niezwykle cenionym materiałem do wyrobów rzemieślniczych już w okresie prehistorycznym. Z zębów ssaków tworzono głównie biżuterię oraz przedmioty codziennego użytku. W starożytności używano jej również do tworzenia rzeźb i innych dzieł sztuki. W średniowieczu plastyka z kości słoniowej przeżyła znaczny rozkwit. Głównym ośrodkiem artystycznym dla tego rodzaju wytworów stało się Bizancjum.

Kość słoniowa w anglosaskiej Brytanii

Jednak jako kość słoniową rozumiemy nie tylko zęby słoni. Do produkcji dzieł wykorzystywano również kości i zęby innych wielkich ssaków i ryb, takich jak morsy, narwale, hipopotamy oraz kaszaloty, a w czasach prehistorycznych nawet mamuty. Wynikało to m.in. z obecności danych zwierząt w regionie, ponieważ eksport produktów i towarów w dawnych czasach był znacznie bardziej ograniczony.

Właśnie dlatego najnowsze odkrycie w Lincolnshire, we wschodniej Anglii, zaskoczyło archeologów. Podczas wykopalisk odnaleziono anglosaskie grobowce sprzed ok. 1500 lat, w których znaleziono pierścienie wykonane z kości słoniowej. Przedmioty te były fragmentami damskich toreb i znajdowały się w bogatszych grobach. Okazało się, że materiał pochodził od afrykańskich słoni.

– Debata na temat pochodzenia kości słoniowej w Anglii trwa już od XIX wieku. Kość słoniowa morsa i mamuta była uważana za alternatywę dla zębów słoni. Jednak niedawne wykopaliska na wczesnośredniowiecznym anglosaskim cmentarzu w Scremby w Lincolnshire ujawniły szereg skomplikowanych kobiecych pochówków, w których znajdowały się pierścienie wykonane z kości słonia afrykańskiego – napisali archeolodzy w badaniu, które opublikowano na łamach czasopisma „Journal of Archaeological Science: Reports”.

Zęby pochodziły ze wschodniej Afryki

Naukowcy postanowili przeprowadzić analizę, czy artefakty wykonano w okresie, z którego pochodziły pochówki, a następnie zidentyfikowali pochodzenie samej kości słoniowej. Badania metodą m.in. spektrometrii mas wykazały, że zęby pochodziły od słoni żyjących ok. V i VI wieku n.e. prawdopodobnie w regionie Wielkich Rowów Afrykańskich, w Afryce Wschodniej. Zwierzęta te należały do rodzaju Loxodonta.

O czym rozmawiają słonie? Powstał pierwszy na świecie słownik ich zachowań

W maju uruchomiono pierwszy w historii słownik, która ujawnia tajemnice komunikacji między afrykańskimi słoniami. Nowy etogram jest zwieńczeniem prawie 50 lat zbierania danych na temat ich za...

Ssaki te żyły zatem ok. 6400 kilometrów od Wysp Brytyjskich. – Te wstępne dowody pozwalają nam rozważyć sieci handlowe i czynniki społeczno-ekonomiczne, które ułatwiły dystrybucję kości słoniowej z Afryki na Wyspy Brytyjskie w tym okresie – przyznają badacze. Odkrycie sugeruje, że możemy mieć do czynienia z jednym z najdłuższych szlaków handlowych w tych czasach.

– Te zęby musiały przemierzyć naprawdę długą drogę, zanim dotarły do Wysp Brytyjskich – twierdzi Hugh Willmott, archeolog z Uniwersytetu w Sheffield i współautor badania. Badacz przypomina, że podobne pierścienie odnajdywano w całej Anglii, a czasem również w Europie kontynentalnej. Zazwyczaj znajdowały się w grobowcach elitarnych anglosaskich kobiet.

– Odkrycie tych artefaktów wyłącznie w bogatych grobach może wskazywać na ich status. Prawdopodobnie pierścienie były związane z kobietami, które zajmowały szczególne miejsce w anglosaskim społeczeństwie – przyznaje Willmott.

Dowód na niezwykle rozległe szlaki handlowe we wczesnym średniowieczu

Co ciekawe, badacze podkreślają, że nie znaleziono jednoznacznych dowodów, które sugerowałyby obróbkę kości słoniowej w Anglii. Fakt ten sugeruje, że artefakty mające kształt pierścieni o wielkości 10–15 cm zostały wykonane w Afryce i stamtąd przywiezione na wyspy. Autorzy badania sugerują, że wykonano je prawdopodobnie w Aksum, które w tym czasie było jednym z większych ośrodków obróbki zębów ssaków.

– Znaleziska pokazują, że pierścienie z kości słoniowej były popularne wśród Anglosasów przez co najmniej 100 lat. Mówimy więc o długotrwałym handlu – podkreśla Willmott. – Ok. VII wieku jednak zaprzestano używania przedmiotów codziennych z tego materiału. Być może szlak handlowy został wówczas przerwany – dodaje archeolog.

Eksperci przyznają, że najnowsze odkrycie może rzucić nowe światło na wczesnośredniowieczne sieci handlowe. Wszystko wskazuje na to, że szlaki w pierwszym tysiącleciu naszej ery, były znacznie bardziej odległe i złożone, niż dotychczas podejrzewano.

Źródło: Journal of Archaeological Science: Reports.

Nasz ekspert

Jakub Rybski

Dziennikarz, miłośnik kina niezależnego, literatury, ramenu, gier wideo i dobrego rocka. Wcześniej związany z telewizją TVN24 i Canal +. Zawodowo nie boi się podejmować żadnego tematu, prywatnie bardzo zainteresowany polityką. Autor bloga na Instagramie "Mini Podróże".