W filmie „Konklawe” papieża wybierano trzy dni. Rekord to prawie trzy lata

Spis treści:

1. Co to jest konklawe? Te rzeczy pokazane w filmie to prawda
2. Pierwsze konklawe
3. Najdłuższe konklawe
4. Konklawe 1978
5. Kontrowersje wokół konklawe

Ostatnie miesiące 2024 roku upływają w kinach pod znakiem od dawna wyczekiwanych premier. Jeden z najgłośniejszych filmów tego roku to oczywiście „Gladiator II”. Kontynuacja hitu Ridleya Scotta sprzed niemal ćwierćwiecza zbiera mieszane recenzje od widzów i krytyków, ale i tak cieszy się satysfakcjonującymi wynikami oglądalności. I to niemal na całym świecie. Już po kilku pierwszych dniach seansów produkcja zarobiła blisko 90 milionów dolarów.

To rzecz jasna niejedyny film, jaki można obecnie oglądać w kinach. Znacznie słabszym wynikiem frekwencyjnym, ale lepszymi opiniami cieszy się między innymi „Konklawe”. Jest to ekranizacja powieści Roberta Harrisa o tym samym tytule. Co to jest konklawe, wie pewnie każdy. Nie wszyscy za to zdają sobie jednak sprawę, z jakim wieloma regułami – a historycznie także skandami – wiążę się wybór papieża.

Co to jest konklawe? Te rzeczy pokazane w filmie to prawda

Przed seansem „Konklawe” należy pamiętać, że nie jest to film historyczny. Fabuła odpowiada czasom współczesnym, choć nie padają tam imiona ani obecnego papieża – Franciszka I – ani jego ostatnich poprzedników. Film przedstawia pewne fakty dotyczące tradycji związanej z wyborami papieża.

Nieodłącznym elementem konklawe jest dym: czarny lub biały. Dopiero pojawienie się tego drugiego oznacza, że Kościół katolicki ma nowego Ojca Świętego. Jak właściwie powstaje biały dym wypuszczany z komina Kaplicy Sykstyńskiej? Amerykańska redakcja National Geographic Magazine zapytała o to autora książki „Chemia pirotechniki”, Chrisa Mocelli. Jego zdaniem chodzi o spalania opiłków cynku i siarki, w efekcie czego powstaje siarczek cynku, który wyglądem przypomina gęsty, ciężki dym w kolorze brudnej bieli.

Kolejny istotny szczegół uwzględniony w filmie „Konklawe” to fakt, że na czas wyborów papieskich kardynałowie elektorzy są odizolowani od świata. Ma to zapobiec wpływowi czynników zewnętrznych, takich jak polityka, media czy naciski ze strony rządów lub grup interesów. Proces wyboru papieża jest ściśle tajny. Kardynałowie składają przysięgę zachowania dyskrecji i nieujawniania szczegółów obrad.

To, co dokładnie dzieje się za murami Kaplicy Sykstyńskiej w czasie konklawe pozostaje tajemnicą. Niektóre informacje i zasady dotyczące wyboru Ojca Świętego są jednak powszechnie jawne. Wiadomo na przykład, że konklawe odbywa się w czasie od 15 do 20 dni po śmierci papieża.

Jak wyglądały wybory następcy świętego Piotra w ciągu wieków? Niektóre przeszły do historii nie tylko z uwagi na wyniki, ale i sam przebieg głosowania kardynałów.

Pierwsze konklawe

Pierwsze oficjalne konklawe odbyło się w 1276 roku, po śmierci papieża Grzegorza X. Było to pierwsze konklawe zgodne z zasadami ustanowionymi w konstytucji Ubi periculum z 1274 roku. Przebiegało w Watykanie i trwało krótko – zaledwie 1 dzień, od 21 do 22 stycznia 1276 roku. Papieżem został wybrany kardynał Pierre de Tarentaise, który przyjął imię Innocenty V.

Najdłuższe konklawe

Odpowiedzi na pytanie „kiedy było najdłuższe konklawe?” mogą byś dwie. Bardzo często wskazywane są wybory papieża w Viterbo. I trzeba przyznać, że rzeczywiście były rekordowo długie. Trwały od 29 listopada 1268 roku do 1 września 1271 roku, a więc 2 lata, 9 miesięcy i 2 dni. Kościół w tym czasie znajdował się w trudnym położeniu politycznym. Wybór papieża był przedmiotem walki między różnymi frakcjami politycznymi, w tym wpływami cesarstwa i monarchii w Europie. Po śmierci papieża Klemensa IV kardynałowie mieli ogromne trudności w osiągnięciu porozumienia.

Mieszkańcy Viterbo, zniecierpliwieni przedłużającym się procesem, dosłownie zamknęli kardynałów w pałacu biskupim, usunęli dach budynku, aby pogorszyć warunki i ograniczyli dostawy jedzenia. W końcu kardynałowie wybrali papieża Grzegorza X, który nie był nawet kardynałem. Jego wybór był kompromisem mającym na celu zakończenie impasu.

W świetle prawa w Viterbo odbyło się nie konklawe, a papieska elekcja. Formalne zasady konklawe nie były jeszcze ustanowione, ale właśnie to wydarzenie doprowadziło do ich wprowadzenia. Stąd też nazwa con clave, czyli „pod kluczem”.

Najdłuższe konklawe po formalnym wprowadzeniu zasad odbyło się zaś w 1740 roku, po śmierci papieża Klemensa XII. Trwało ono 6 miesięcy i 2 dni (od 18 lutego do 17 sierpnia 1740 roku). Dlaczego wybór papieża zajął wówczas ponad pół roku? Przyczyniły się do tego polityczne konflikty między frakcjami kardynałów. A w szczególności wpływ mocarstw europejskich, takich jak Austria, Francja i Hiszpania, które próbowały zabezpieczyć swoje interesy poprzez wybór „odpowiedniego” papieża. Napięta sytuacja utrudniała osiągnięcie większości dwóch trzecich głosów wymaganej do wyboru papieża. Ostatecznie na Ojca Świętego wybrano kardynała Prospera Lorenzo Lambertiniego, który przyjął imię Benedykt XIV.

Do dziś oficjalnie nie ma limitu czasu na wybór papieża.

Konklawe 1978

Rok 1978 był wyjątkowy w historii Kościoła katolickiego, ponieważ odbyły się dwa konklawe w odstępie kilku miesięcy z powodu śmierci dwóch kolejnych papieży: Pawła VI i Jana Pawła I. Rok ten przeszedł do historii jako „rok trzech papieży”.

Drugie konklawe z 1978 roku szczególnie dobrze pamiętają Polacy. To właśnie w tym roku, dokładnie 16 października, kardynał Karol Wojtyła z Krakowa został wybrany na papieża. Był to pierwszy Ojciec Święty spoza Włoch od ponad 450 lat (od czasu Hadriana VI w 1522 roku). Pełnił pontyfikat jako Jan Paweł II. To pierwszy i jak dotąd jedyny Ojciec Święty z Polski.

Kontrowersje wokół konklawe

Konklawe zawsze budziło zainteresowanie, ale nie obyło się bez kontrowersji i skandali. Niektóre towarzyszące mu wydarzenia szczególnie podważały moralny i duchowy charakter tych wyborów. O skandalu do dziś mówi się w kontekście wyboru na papieża Rodrigo Borgia, kardynała z wpływowej hiszpańskiej rodziny. Zdobył on poparcie kardynałów poprzez otwartą korupcję – obiecywał im wysokie urzędy kościelne i fortuny w zamian za głosy. Jego pontyfikat (jako Aleksandra VI) był naznaczony kolejnymi kontrowersjami, w tym nepotyzmem – faworyzował swoje dzieci, szczególnie Cezara i Lukrecję Borgiów, którym zapewniał wpływowe stanowiska i bogactwa. Był także oskarżany o symonię (sprzedaż urzędów kościelnych) i moralne nadużycia, które osłabiły autorytet papiestwa w tym okresie.

W ciągu wieków zasady konklawe były modyfikowane, aby zapobiegać takim nadużyciom. Historia pokazuje jednak, że ludzkie ambicje i uwarunkowania polityczne nie zawsze można całkowicie wyeliminować z procesu wyboru papieża. Częściowo widać to także w filmie „Konklawe”.

Źródło: National Geographic Polska.