W Izraelu odnaleziono zabytki, które nawiązują do historii święta Chanuka. Artefakty mają 2200 lat

W tym artykule:

1. Co to jest Chanuka?
2. Fragmenty dachówek z hellenistycznej twierdzy
3. Odkrycie nawiązujące do historii Chanuki

W Mieście Dawida, najstarszej części Jerozolimy, archeolodzy odnaleźli prawdopodobnie najstarsze pokrycia dachowe w Izraelu. Wyprodukowano je za czasów króla z dynastii Seleucydów Antiocha IV Epifanesa. To właśnie ten hellenistyczny władca Syrii i Palestyny ma związek z wydarzeniami, które bezpośrednio doprowadziły do powstania święta Chanuka.

Co to jest Chanuka?

W 165 lub 164 r. p.n.e. Antioch IV postanowił zmusić Żydów do porzucenia swojej wiary i tradycji na rzecz obyczajów greckich i politeizmu. Władca zakazał kultywowania żydowskich obrzędów, m.in. obrzezania. Antioch postanowił również splądrować i zbezcześcić Świątynię Jerozolimską oraz umieścić w niej greckie posągi. Utworzył tam kult Zeusa i zbudował ołtarz, na którym złożył ofiarę ze świń.

Wydarzenia te doprowadziły do wybuchu powstania, na czele którego stanął Matatiasz z rodu Hasmoneuszy. Po jego śmierci rewoltę kontynuował jego syn Juda Machabeusz. Zbrojny zryw zakończył się zwycięstwem Żydów, a Jerozolima została wyzwolona. Świątynię oczyszczono z greckich ornamentów.

Według talmudycznych przekazów w jej ruinach znaleziono tylko jedną ampułkę opieczętowanej przez kapłana oliwy. Było jej jednak na tyle mało, że płynu mogło wystarczyć na rozświetlenie menory tylko przez jeden dzień. Wytłoczenie nowej rytualnie czystą oliwy zajęłoby 8 dni. W tym momencie miał zdarzyć się cud. Niewielka ilość oliwy z ampułki okazała się wystarczająca na cały okres wymagany przez normy religijne. Chanuka jest właśnie pamiątką tego cudu.

Fragmenty dachówek z hellenistycznej twierdzy

Fragmenty starożytnych dachówek z czasów rządów Antiocha IV odkryto podczas wykopalisk archeologicznych prowadzonych przez Izraelski Urząd ds. Starożytności i Uniwersytet w Tel Awiwie. Badania odbywały się na terenie Giv'ati, a finansowała je Fundacja Miasta Dawida.

– To zaskakujące, jak tak małe odkrycie może otworzyć maleńkie okno na rozległy świat zabytków – powiedział dr Yiftaha Shaleva z Izraelskiego Urzędu ds. Starożytności. – Przedstawiciele króla Seleucydów Antiocha IV, który panował na rozległych obszarach od Syrii po Persję, przywieźli wiedzę i tradycję tworzenia dachówek do Izraela z kontrolowanej przez Seleucydów Syrii – twierdzą badacze.

Naukowcy w oświadczeniu przypomnieli, że według Księgi Machabejskiej, w 168 r. p.n.e. Antioch IV podjął wyprawę wojskową do Jerozolimy, która doprowadziła do wybuchu słynnego buntu Machabeuszy. Aby przejąć kontrolę nad miastem, hellenistyczny władca zbudował potężną fortecę znaną jako „Acra”.

Odkrycie nawiązujące do historii Chanuki

– Greccy żołnierze rezydujący w twierdzy nadal rządzili miastem po machabejskiej czystce Świątyni Jerozolimskiej i (według opisów w księgach Machabeuszów i późniejszych pismach Józefa Flawiusza) twierdza uprzykrzała życie żydowskich mieszkańców miasta. Pomimo kilku opisów twierdzy w źródłach żydowskich i zewnętrznych, jej dokładna lokalizacja w obrębie miasta pozostaje nierozwiązana zagadką – napisali izraelscy archeolodzy.

Dr Ayali Zilberstein z Izraelskiego Urzędu ds. Starożytności i Uniwersytetu w Tel Awiwie stwierdził, że pozostałości architektoniczne odkryte w ostatnich latach, znów otworzyły dyskusję na temat lokalizacji hellenistycznego fortu na Wzgórzu Dawida. – Odkrycie dachówek stanowi dodatkowy dowód i kolejne potwierdzenie obecności hellenistycznej fortyfikacji w Mieście Dawida – dodaje dr Zilberstein.

Jerozolima więcej zawdzięcza Herodowi niż Salomonowi? Przeszłość Ziemii Świętej nie jest łatwa do zrekonstruowania

Jerozolima jest dziś miejscem kultu wyznawców największych monoteistycznych religii świata: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu. Na swój prestiż pracowała przez wieki, ale jej przeszłość...

– W tym okresie dachówki były w naszym regionie bardzo rzadkie i obce lokalnym tradycjom budowlanym, co wskazuje, że technikę stosowania ceramicznych płytek do pokrycia dachów wieży lub konstrukcji wewnątrz tej słynnej twierdzy przywieźli z terenów kontrolowanych przez Grecję obcy władcy – wyjaśnił uczony.

– Do tej pory mieliśmy niewiele materialnych dowodów na obecność greckich Seleucydów w Jerozolimie. Nowe dachówki odkryte w Mieście Dawida stanowią namacalne pozostałości obecności hellenistycznych władców w regionie, łącząc nas z historią Chanuki. Spotkanie „twarzą w twarz” z władcą Seleucydów Antiochem IV, prawie 2200 lat po tych wydarzeniach, jest bardzo ekscytujące – podsumowuje dr Filip Vukosavovicia z Izraelskiego Urzędu ds. Starożytności.

Źródło: Izraelski Urząd Starożytności

Nasz ekspert

Jakub Rybski

Dziennikarz, miłośnik kina niezależnego, literatury, ramenu, gier wideo i dobrego rocka. Wcześniej związany z telewizją TVN24 i Canal +. Zawodowo nie boi się podejmować żadnego tematu, prywatnie bardzo zainteresowany polityką. Autor bloga na Instagramie "Mini Podróże".