W jaskini we Francji znaleziono prawdopodobnie najstarszą prehistoryczną mapę 3D. Stworzyli ją łowcy-zbieracze

Spis treści:

1. W jaki sposób wyrzeźbiono podłogę jaskini?
2. Do czego służyła pierwotna mapa 3D?
3. Po co dawniej mieszkańcy jaskini zmienili jej podłoże?
4. Czy istnieją mapy z paleolitu?

Dolina rzeki École położona jest niedaleko Paryża, kilkadziesiąt kilometrów na południe od stolicy Francji. Otaczają ją wzniesienia z piaskowca z wyżłobionymi przez wodę grotami. Jaskinie te stanowią znakomite naturalne schronienia.

Jedną z nich – dzisiaj określaną jako Ségognole 3 – ludzie zasiedlali już w górnym paleolicie, ok. 20 tys. lat temu. Grota jest znana naukowcom od dawna. Wcześniej w środku odkryto paleolityczne rysunki naskalne: dwa konie przypominające malowidła z Lascaux.

Teraz dwóch badaczy – Médard Thiry i Anthony Milnes – spojrzało na jaskinię świeżym okiem. Rezultat okazał się niespodziewany. Naukowcy zauważyli, że dawni mieszkańcy Ségognole 3 przekształcili podłogę swojego schronienia. Zrobili to tak, że zaczęła ona przypominać miniaturowy model otaczającego terenu.

W jaki sposób wyrzeźbiono podłogę jaskini?

Odwzorowanie okolicy nie jest ścisłe. Brzegi doliny zostały na przykład odwrócone. Prawdopodobnie twórcy potencjalnej mapy skorzystali z tego, w jaki sposób podłoga jaskini wyglądała naturalnie. I następnie nieco ją „poprawili”. Dodali własne, nieraz głębokie rowki, ukształtowali wybrzuszenia oraz zagłębienia i otoczyli je rytami. W jednym miejscu podłoża zostało zmienione tak, by przypominało kobiecą miednicę.

Zdaniem badaczy w ten sposób twórcy „mapy” zbudowali własny model hydrologiczny. Czyli, mówiąc prościej, przygotowali odpływy dla deszczówki, która wpadała do jaskini. Kiedy zaczynało padać, podłoga ożywała. Deszczowa woda płynęła przygotowanymi rowkami i gromadziła się w nieckach. Podłoże zaczynało wówczas przypominać deltę rzeczną wraz z otaczającymi ją nieckami i wzgórzami.

Do czego służyła pierwotna mapa 3D?

Kształty, jakie pojawiają się na podłodze jaskini, nie powtarzają się. To właśnie naprowadziło Thiry’ego i Milnesa na trop. Zaczęli podejrzewać, że kształt podłogi został zmieniony tak, by odzwierciedlał rzeźbę okolicy. Wraz z rzeką Ecole pośrodku, różnymi jej dopływami oraz okolicznymi jeziorami, wąwozami i wzgórzami.

Słowa „mapa” używanego w kontekście Ségognole 3 nie należy jednak rozumieć dosłownie. Ani przypisywać mu takiego znaczenia, jakie ma obecnie. – To nie jest geograficzna reprezentacja czy mapa pobliskiego krajobrazu – zastrzegają autorzy pracy. – Zamiast tego ryta podłoga galerii w Ségognole 3 wydaje się oddawać przestrzenne relacje cech krajobrazu. Można ją uznać za miniaturę cech naturalnych i ich relacji w otaczającym terenie – dodają.

Po co dawniej mieszkańcy jaskini zmienili jej podłoże?

Rzeka Ecole to górny dopływ Sekwany. Jaskinia położona jest w dogodnym miejscu nad doliną rzeki. Z tego punktu ma się dobry ogląd okolicy i można łatwo planować wyprawy łowieckie. Szczególnie że w górnym paleolicie w pobliżu rzeki musiały pojawiać się zwierzęta, na przykład duzi roślinożercy udający się do wodopoju.

Wyżłobione dno jaskini dowodzi zdolności poznawczych i umiejętności abstrakcyjnego myślenia łowców-zbieraczy. Thiry i Milnes spekulują, że stworzyli oni skomplikowaną trójwymiarową dynamiczną „mapę” z kilku różnych powodów. Oczywiście mogła pomóc orientować się w okolicy i służyć do planowania polowań. Ale także do celów edukacyjnych: do tego, by zapoznawać nowych członków społeczności z najważniejszymi elementami terenu otaczającego schronienie.

Czy istnieją mapy z paleolitu?

Naukowcy znają inne starsze odwzorowania, które mogą być uznawane za mapę. Jednak obrazują one osady albo strefy łowieckie. Nie ma wśród nich odwzorowań naturalnego krajobrazu z jego rozmaitymi cechami geomorfologicznymi. Dlatego też – jak przyznają sami Thiry i Milnes – interpretując znalezisko z jaskini Ségognole 3, trzeba zachować ostrożność.

– Należy podkreślić, że – ogólnie rzecz biorąc – ikonografia w sztuce paleolitycznej w dużej mierze składa się z figuratywnych odzwierciedleń zwierząt i sylwetek ludzkich. Naturalne krajobrazy są niepewne. To, co odkryliśmy, stanowi prawdziwą rzadkość – piszą naukowcy. – Rzeźbiona podłoga nie jest całkiem mapą, ale bardziej modelem w miniaturze otaczającego terenu. Potencjalnie to pierwszy na świecie model 3D terytorium paleolitycznego – podsumowują.

Źródła: ScienceAlert, Oxford Journal of Archaeology

Nasza autorka

Magdalena Salik

Dziennikarka i pisarka, przez wiele lat sekretarz redakcji i zastępczyni redaktora naczelnego magazynu „Focus". Wcześniej redaktorka działu naukowego „Dziennika. Polska, Europa, Świat”. Autorka powieści z gatunku fantastyki naukowej, ostatnio wydała „Płomień” i „Wściek”. Więcej: magdalenasalik.wordpress.com