W ofierze składano tu nastolatków. Przerażające rytuały w starożytnej Mezopotamii
Naukowcy twierdzą, że nowe odkrycie może zmienić nasze postrzeganie tego, jak powstawały pierwsze państwa w epoce brązu. Zmiany systemowe miały następować w starożytnej Mezopotamii.
Spis treści:
- Kształtowanie pierwszych państw
- Co nam mówią cmentarzyska?
- Jak wyglądało przejście ze społeczeństw egalitarnych?
Başur Höyük to stanowisko archeologiczne w południowo-wschodniej Turcji, w dolinie górnego Tygrysu, nieopodal rzeki Başur. Znajduje się tam nekropolia z epoki brązu, która datowana jest na lata 3000 p.n.e. W 2018 roku archeolodzy z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie odnaleźli tam duży kopiec grobowy o wymiarach 250 x 150 m, a także ślady osadnictwa i artefakty z epoki brązu.
Kształtowanie pierwszych państw
Najnowsze wykopaliska ujawniły natomiast dowody, które mogą rzucić nowe światło na historię powstawania najstarszych państw. – Nasze odkrycie podważa konwencjonalne rozumienie wczesnego powstawania państwa jako przejścia od społeczeństw egalitarnych do społeczeństw „dużoskalowych, warstwowych” – napisali naukowcy z Turcji i Wielkiej Brytanii. Ich praca ukazała się na łamach czasopisma naukowego „Cambridge Archeogical Journal”.
– Başur Höyük to miejsce, w którym znajdziemy dowody różnych rytuałów pogrzebowych. Od pochówków „służby”, po monumentalne grobowce królewskie – wyjaśnia David Wengrow, główny autor badania. Jedną z największych zagadek tego cmentarzyska, jak i starożytnego hetyckiego miasta Melin, zwanego również Arslantepe, jest silna reprezentacja osób w wieku nastoletnim w grobowcach klasy wyższej.
Badacze podkreślają, że w archeologii eurazjatyckiej epoka brązu od dawna jest uważana za okres, w którym nastąpił wzrost nierówności, równoznaczny z pojawieniem się męskich elit, zorganizowanych w wodzostwa lub w dynastie królewskie. – Praca „Powstanie epoki brązu” przedstawia początki królestwa w starożytnej Mezopotamii jako część ogólnego trendu w kierunku formowania się państwa. Obejmował on rozwój miast, stymulując pojawienie się arystokracji wojowników w sąsiedniej Europie i Azji Środkowej – podkreślają autorzy.
Co nam mówią cmentarzyska?
– Ale w ciągu ostatnich kilku dekad prace archeologiczne w górnym biegu Tygrysu i Eufratu przyniosły wyniki, które rzucają zupełnie nowe światło na tę koncepcję – dodają. Naukowcy wskazują, że najwcześniejsze budowle, które można jednoznacznie zidentyfikować jako pałace, pojawiają się dopiero pół tysiąca lat lub więcej po powstaniu miast w okresie wczesnej epoki brązu w ośrodkach miejskich, takich jak Tell al-Uhaymir czy na nizinach aluwialnych południowego Iraku.
Najnowsze prace terenowe wykazały jednak pojawienie się struktur pałacowych w znacznie wcześniejszym okresie. Dotychczas podejrzewano, że Başur Höyük było jednym z głównych ośrodków kulturalnych regionu. Odkrycie zespołu badaczy sugeruje jednak, że znajdowało się na peryferiach kształtującego się właśnie państwa.
Jak wyglądało przejście ze społeczeństw egalitarnych?
Grobowce z z Melin i Başur Höyük dostarczają wiedzy o wyrafinowanych praktykach pogrzebowych, ale także pokazują, jak mogła wyglądać ówczesna hierarchia społeczna, a nawet – technologia. Badacze podkreślają jednak, że to Arslantepe jest przykładem, który nakazuje redefinicję powstawania starożytnych państw. To tam właśnie znaleziono brutalne dowody na składanie ofiar z ludzi, przede wszystkim nastolatków, których ciała układano w specyficzny, ceremonialny sposób.
– Na tej podstawie warto rozpocząć ponowną dyskusję na temat istnienia męskich kultów wojowników lub grup inicjacyjnych na początku epoki brązu – napisali uczeni w swojej pracy. – Warto jednak zauważyć, że w grobach nie grzebano tylko mężczyzn, tak jak w Başur Höyük. Autorzy dodają, że do tej pory nie znaleziono żadnej wyraźnej korelacji między płcią ofiary a jej pozycją społeczną.
– Nowy obraz starożytnych eurazjatyckich społeczeństw jest zdecydowanie bardziej złożony i sugeruje, że liniowe przejście od społeczeństw egalitarnych na małą skalę do wielkoskalowych mogło po prostu nie istnieć. Zamiast tego najbardziej radykalne nierówności, w tym rodzaje władzy królewskiej, mogły pojawić się najpierw na małą skalę, a dopiero znacznie później przeistoczyć się w „społeczeństwo obywatelskie” – podsumowali.
Źródło: Popular Science
Nasz autor
Jakub Rybski
Dziennikarz, miłośnik kina niezależnego, literatury, ramenu, gier wideo i dobrego rocka. Wcześniej związany z telewizją TVN24 i Canal+, obecnie pracuje w RMF FM. Zawodowo nie boi się podejmować żadnego tematu. Pisze przede wszystkim o archeologii i przyrodzie. Prywatnie bardzo zainteresowany polityką.