Walki na większą skalę odbywały się w Europie o 1000 lat wcześniej, niż sądzono. Dowody w masowym grobie

W tym artykule:

1. Masowy grób w schronisku skalnym
2. Dowody na długotrwałe walki zapisane w kościach
3. Jak wyglądał pierwszy duży konflikt zbrojny w Europie?

Walki i szersze konflikty międzyludzkie towarzyszyły naszemu gatunkowi od zarania. Kiedy jednak przerodziły się w bardziej zorganizowane i długotrwałe działania? W Europie miało to nastąpić dopiero w epoce brązu, czyli około 4000 do 2800 lat temu.

Masowy grób w schronisku skalnym

Historię wielomiesięcznych i intensywnych walk należy jednak przesunąć o tysiąc lat. Przekonują o tym hiszpańscy archeolodzy w artykule opublikowanym w naukowym periodyku „Scientific Reports”.

Międzynarodowy zespół badaczy ponownie przyjrzał się ponad 300 szkieletom złożonym w schronisku skalnym w San Juan ante Portam Latinam w regionie Rioja Alavesa w północnej Hiszpanii. Poszukiwali śladów po ranach zagojonych i niezagojonych (w wyniku których ludzie umarli).

Masowy grób sprzed tysięcy lat odkryto przypadkowo w 1985 roku. Wówczas spychacz odsłonił kości ludzkie. Wykopaliska ratownicze ruszyły dopiero w 1990 roku.

Dowody na długotrwałe walki zapisane w kościach

Okazało się, że kości należącej do 65 osób nosiły ślady po niezaleczonych urazach, a 89 – po takich, które się zagoiły. To bardzo duże liczby – uznali badacze – bo dotyczą ponad 23 proc. osób pochowanych w schronisku skalnym.

Urazy charakterystyczne dla walk mieli w dużej mierze młodzi i dorośli mężczyźni. Ponad 74 proc. niezagojonych urazów i 70 proc. zagojonych urazów miało miejsce u dorastających lub dorosłych mężczyzn, co stanowi znacznie wyższy odsetek niż u kobiet i stanowi niespotykaną liczbę w porównaniu do innych europejskich miejsc masowych pochówków z okresu neolitu.

Naukowcy zwracają uwagę, że wiele śmiertelnych urazów nie jest widocznych w kościach, bo dotyczy tkanek miękkich. Można zatem przypuszczać, że więcej osób pochowanych w hiszpańskim schronisku skalnym zmarło w wyniku konfliktu.

Udało się też ustalić, ile lat mają kości. Wszystko dzięki badaniom z wykorzystaniem metody radiowęglowej. Zmarli żyli od 5400 do około 5000 lat temu

Zarówno duża liczba osób rannych, jak i nieproporcjonalnie wysoki odsetek poszkodowanych mężczyzn sugerują, że obrażenia powstały w wyniku konfliktu, który potencjalnie trwał co najmniej kilka miesięcy – uważają autorzy artykułu.

W Słowacji odkryto duży masowy grób. Zmarli mieli odcięte głowy, a wśród nich byli nastolatkowie

Archeolodzy odnaleźli masowy grób w Słowacji. Pochodzi sprzed 7000 lat. Zmarli zostali prawdopodobnie złożeni w ofierze. Czy wiadomo, kim byli?

Jak wyglądał pierwszy duży konflikt zbrojny w Europie?

Wygląda na to, że część osób zmarła na skutek postrzału z łuku. Wśród kości znaleziono bowiem ponad 50 grotów strzał. Wcześniejsze badania wykazały, że 36 z nich miało niewielkie uszkodzenia związane z trafieniem w cel.

Naukowcy uważają, że odkrycia z hiszpańskiej jaskini poświadczają jeden z pierwszych szeroko zakrojonych konfliktów. Mógł trwać wiele miesięcy. Nie jest jasne, co było jego przyczyną. Autorzy spekulują na temat kilku możliwych przyczyn. Jedna z teorii mówi o napięciach między różnymi odmiennymi kulturowo grupami w regionie w okresie późnego neolitu.

Z badań izotopowych wynika, iż część zmarłych była niedożywiona. To również może być związane z przyczynami konfliktu. Niewykluczone, że konkurowano o zasoby.

Do tej pory sądzono, że w epoce neolitu walki były krótkotrwałe i zaangażowane w nie były niewielkie grupy liczące 20-30 osób. Społecznościom miało brakować zaplecza logistycznego do dłuższych konfliktów. Te miały stać się możliwe dopiero w epoce brązu, czyli około 4000 do 2800 lat temu. Znalezisko z Półwyspu Iberyjskiego zdaje się jednak przeczyć temu przeświadczeniu.

Źródło: Scientific Reports

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.