Ważna część tej prekolumbijskiej kultury przetrwała dłużej, niż sądzono. To uczta dla oka
Tradycja wykonywana pięknych wzorzystych i kolorowych tkanin przez społeczność cywilizacji Moche w Ameryce Południowej przetrwała dłużej, niż sądzili archeolodzy. Czy oznacza to, że zachowała też tożsamość kulturową mimo wchłonięcia przez kolejne królestwo?
Spis treści:
Po Inkach, cywilizacja Moche jest jedną z najbardziej znanych kultur archeologicznych w Andach w Ameryce Południowej. Słynie ona z przepastnych kompleksów świątynnych. Największy, Huacas del Sol (Świątynia Słońca) mógł być największą strukturą wzniesioną ręką człowieka w Nowym Świecie w szczytowym okresie istnienia tej cywilizacji.
Zagadkowa cywilizacja Moche
Cywilizacja Moche istniała na północnym wybrzeżu Peru od około 200 roku p.n.e. do 800 roku n.e., a zatem około tysiąca lat. Mimo to stosunkowo niewiele wiadomo o tym, co spowodowało koniec kultury Moche. Często sugerowano, że została ona wymazana przez ekspansję potężnego imperium Wari. Ale też wskazywano na czynniki klimatyczne – najpierw okresy uciążliwej suszy, a następnie katastrofalnych powodzi spowodowanych przez zjawisko El Niño.
Cywilizacja Moche słynie z wyjątkowych naczyń ceramicznych. Technologia garncarska była na bardzo wysokim poziomie. Cechuje ją różnorodność form. Niektóre bardziej przywodzą na myśl rzeźby i dzieła sztuki niż naczynia. Wśród nich są naczynia portretowe ukazujące głowy ludzi o zindywidualizowanych rysach twarzy.
Stosunkowo niewiele zachowało się z tego kręgu kulturowego tkanin. Mimo to międzynarodowy zespół badaczy postanowił je przeanalizować, co miało pomóc w sprecyzowaniu daty kresu tej cywilizacji. Wnioski są nadzwyczaj ciekawe. Opublikowano je na łamach czasopisma naukowego „Antiquity”.
Kres kultury Moche. Czy na pewno?
Naukowcy sądzą, że cywilizacja Moche zakończyła swój byt około 800–850 r. n.e., prawdopodobnie z powodu wpływu potężnego imperium Wari i z powodu słabości po katastrofach naturalnych. Aby określić datę końcową kultury Moche, zespół badaczy z kilku instytucji z Ameryki Północnej i Południowej, w tym z Narodowego Uniwersytetu w Trujillo, przeanalizował i wydatował zabytki z Huacas de Moche, ze szczególnym uwzględnieniem tekstyliów.
Nowe ustalenia naukowców wskazują, że tradycje Moche przetrwały dłużej niż oczekiwano, dostosowując się do wpływów Wari. Dotyczy to szczególnie aspektu tkactwa. Z analiz tkanin z miasta Huacas de Moche w Peru wynika, że tradycyjny sposób wykonywania tekstyliów przetrwał do X wieku naszej ery.
– Ludzie, którzy zbudowali Huacas de Moche, obecnie określani jako Moche, są nam znani tylko dzięki archeologii, ponieważ nie mieli systemu pisma. Zakres dat istnienia kultury Moche był przedmiotem dyskusji przez wiele dziesięcioleci – mówi główny autor artykułu, dr Jeffrey Quilter z Peabody Museum na Uniwersytecie Harvarda w USA.
Pomieszane style. Patchwork kulturowy
Analizując techniki produkcji i style tekstyliów, naukowcy ustalili, że większość z nich została wykonana przy użyciu technik Moche. Ale często zawierała wpływy z innych kultur, w szczególności ekspansywnego imperium Wari z południowych wyżyn Peru.
Datowanie radiowęglowe tych tkanin wykazało, że pochodzą one z X wieku naszej ery. Są zatem znacznie późniejsze niż wcześniej szacowano. W ocenie naukowców może to oznaczać, że poczucie tożsamości Moche utrzymywało się dłużej, niż wcześniej sądzono.
– Nasze badania wskazują, że długotrwałe materialne praktyki kulturowe i style Moche nadal były cenione w Huacas de Moche, długo po domniemanym końcu [tej – przyp. red.] kultury archeologicznej. Nawet gdy świat wokół nich się zmieniał, wydaje się, że pewne poczucie tożsamości Moche przetrwało – mówi dr Carlos Rengifo z Narodowego Uniwersytetu w Trujillo.
Kwestia określenia tożsamości na podstawie zabytków archeologicznych to jedna z najtrudniejszych zagwozdek dla naukowców. Bywa, że kulturze archeologicznej przypisywany jest etnos. Ale należy pamiętać, że kultura archeologiczna często jest tylko technicznym określeniem dla archeologów. Oznacza bowiem zbiór podobnych do siebie źródeł archeologicznych, na przykład naczyń ceramicznych. Ale czy ludzie wykonujący podobne garnki musieli mieć jednocześnie poczucie takiej samej tożsamości? Być może nie w każdym przypadku.
– Niemniej jednak kultura archeologiczna, którą nazywamy Moche, wyraźnie reprezentuje odrębne zjawisko społeczno-kulturowe i tożsamość tych ludzi, którzy w niej uczestniczyli. Podobnie jak określenie tożsamości kulturowej każdej prehistorycznej społeczności jest obarczone trudnościami, tak samo jest z określeniem, w jaki sposób przyjęli oni nową tożsamość – podsumowuje dr Quilter.
Źródło: Antiquity, Szykulski J., Starożytne Peru, Wrocław 2010.
Nasz autor
Szymon Zdziebłowski
Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.