Wcześni Celtowie dziedziczyli władzę za pośrednictwem kobiet. Zdradzają to badania genetyczne

W tym artykule:

1. Spektakularne grobowce. Co kryły w sobie?
2. DNA o wczesnych elitach celtyckich
3. Sukcesja wśród wczesnych Celtów

Kurhany w Eberdingen-Hochdorf i Asperg-Grafenbühl w Badenii-Wirtembergii w Niemczech, znane jako Fürstengräber (z j. niemieckiego: groby książęce), są jednymi z najbogatszych pradziejowych pochówków odkrytych do tej pory na terenie tego kraju. Grobowce odkryto jakiś czas temu. Znane były odkryte w nich skarby. Zagadką dla archeologów było jednak to, kogo w nich pochowano i według jakiego klucza zmarli trafiali do tak elitarnych grobowców. Nowych informacji dostarczyły analizy DNA znalezionych tam szczątków.

Spektakularne grobowce. Co kryły w sobie?

Oba grobowce znajdowały się w centralnej części wielkich kurhanów, czyli ziemnych kopców. Kurhan w Hochdorf zrekonstruowano po wykopaliskach. Mierzy sześć metrów wysokości i ma 60 metrów średnicy. Około 550 roku p.n.e. pochowano w nim „księcia”.

Komorę grobową wykonano z drewna dębowego. Zmarły spoczywał na ławie wykonanej z brązu. Wokół znajdowało się bogate wyposażenie w postaci biżuterii: złotych fibul, złotej bransolety, pasa, ale też broni w postaci sztyletu czy łuku – zachował się zdobny kołaczan i kilkanaście strzał. Ciekawostką jest stożkowaty kapelusz z kory brzozowej. Nieopodal zmarłego znajdował się wóz ze złotymi naczynia.

Drugi kurhan, położony od tego z Hochdorf w odległości około 10 km i pochodzący mniej więcej z tego samego okresu, znajduje się pod miejscowością Asperg. W centralnie usytuowanym grobowcu spoczywał szkielet 30-letniego mężczyzny otoczony przez dary w postaci fibul, szklanych i bursztynowych paciorków. W obszernej komorze grobowej zachowały się resztki po meblach, które zdobiono intarsjami z kości słoniowej i bursztynu oraz po rydwanie. Grobowiec został obrabowany zapewne w starożytności, ale nawet to, co pozostało do naszych czasów, wprawiło archeologów w zachwyt.

Oba grobowce przebadano lata temu. Jednak wraz z postępem badań genetycznych, naukowcy postanowili wykorzystać coraz lepsze możliwości analiz DNA i przyjrzeć się pokrewieństwu wczesnych celtyckich społeczności.

DNA o wczesnych elitach celtyckich

Zespół niemieckich i włoskich naukowców opublikował właśnie na łamach czasopisma „Nature Human Behaviour” wyniki analiz DNA pochodzącego ze szczątków 31 osób żyjących w południowych Niemczech od około 600 do 200 roku p.n.e. Próbki pobrano z zębów i ucha wewnętrznego w czaszkach przy użyciu najnowszych metod.
Szczególną uwagę badaczy zwróciły wyniki analiz pochodzące z grobowców z Eberdingen-Hochdorf i Asperg-Grafenbühl. Dwa centralne pochówki wyróżniają się od reszty grupy ze względu na ich bardzo bliskie pokrewieństwo.

– Od dawna zakładano, że dwaj książęta z kurhanów w Eberdingen-Hochdorf i Asperg Grafenbühl byli spokrewnieni, ale dopiero teraz nowe analizy potwierdziły to przypuszczenie – mówi Dirk Krausse z Państwowego Urzędu Ochrony Zabytków w Esslingen.

Kim byli zagadkowi druidzi? Składali ofiary z ludzi i byli zwolnieni z płacenia podatków

Jedną z funkcji druidów było nadzorowanie składania bogom ofiar, liczne dowody wskazują na to, że były to też ofiary z ludzi. Druidzi cieszyli się przeróżnymi przywilejami: byli zwolnien...

Gdy naukowcom udało się ustalić, że zmarli byli blisko spokrewnienii, chcieli jeszcze bardziej sprecyzować ich powiązanie. Sprawdzili każdy z możliwych wariantów. Brano pod uwagę, że byli braćmi, przyrodnim rodzeństwem, dziadkiem i wnukiem czy wujkiem i siostrzeńcem. Odpowiedź okazała się jeszcze inna. Według ekspertów to siostra „księcia” z Hochdorf była matką zmarłego pochowanego w kurhanie koło Asperg. Takie ustalenie daje interesujący wgląd w struktury władzy wczesnych elit celtyckich.

Naukowcom udało się też namierzyć dwie blisko spokrewnione ze sobą osoby pochowane od siebie o około 100 km. Była to zapewne prababka i prawnuk – byli spokrewnieni w linii matczynej.

Sukcesja wśród wczesnych Celtów

– Wynik (analiz DNA – przyp. red.) pokazuje, że władza polityczna w tym społeczeństwie była najprawdopodobniej dziedziczona poprzez sukcesję biologiczną, porównywalną do dynastii – mówi Joscha Gretzinger z Instytutu Antropologii Ewolucyjnej Maxa Plancka w Lipsku. Taką tezę potwierdzają również wyniki analiz innych szczątków elity wczesnych Celtów wkopane w kurhany.

Autorzy sugerują, że analizy wskazują na praktykę matrylinearnej sukcesji dynastycznej w tym społeczeństwie. Bogactwo i władza wśród wczesnych elit celtyckich mogły być dziedziczone „po matce”. Z kolei władza elit, rodów posiadających wpływy, rozciągała się na dużym terenie, sięgającym od dzisiejszej Iberii do południowo-zachodnich Niemiec.

Źródło: Nature Human Behaviour.

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.