Władysław Herman był nieudolnym księciem. Kontrolowali go możnowładcy, a żona zdradzała

W tym artykule:

1. Władysław Herman to władca przypadkowy
2. Możnowładcy wybierają i kontrolują księcia
3. Małżeństwa Władysława Hermana
4. Koniec władzy księcia

Po chwalebnym okresie panowania Bolesława Chrobrego, kolejne lata nie były dobre dla rodzącego się dopiero państwa polskiego. Od wewnątrz targały nim waśnie i spory o władzę. Od zewnątrz łasili się na nie potężniejsi sąsiedzi. Nie inaczej było za czasów księcia Władysława I Hermana. Władzę zwierzchnią nad krajem przejął po starszym bracie – Bolesławie Śmiałym.

Władysław Herman to władca przypadkowy

Władysław Herman był synem Kazimierza Odnowiciela i Marii Dobroniegi. Przyszedł na świat w 1043 roku, a władzę nad krajem objął jako mężczyzna w sile wieku. Chociaż wywodził się z rodu Piastów i otrzymał wychowanie mające przygotować go do objęcia władzy, kronikarze nie wyrażają się o nim w zbyt pochlebnych słowach.

Miał być popychadłem i nieudacznikiem, a za jego panowania Polska znowu spadła do roli petenta. Na monarszy tron wypchnęli go możni, którzy zbuntowali się przeciwko Bolesławowi Śmiałemu. Ale ci sami możni nie widzieli we Władysławie nikogo, poza marionetką, którą można łatwo sterować.

Imperium Bolesława Chrobrego. Zbudował państwo od Kijowa po Pragę

Bolesław Chrobry zajął Pragę i Kijów, groził cesarzowi bizantyjskiemu. Jego potęgi nie zdołał złamać nawet władca Niemiec.

Faktem jest, że przed rokiem 1079 nie ma o nim wzmianki w kronikach. Nie widać go przy ojcu – Kazimierzu Odnowicielu. Nie ma dokumentów świadczących o jego udziale w rządzeniu krajem, w bitwach. Słowem w niczym, co cechowało ówczesne możne rody. Pojawił się jak królik z kapelusza maga.

Możnowładcy wybierają i kontrolują księcia

Objął władzę, ponieważ jego brat – Bolesław Śmiały – wydał rozkaz torturowania biskupa krakowskiego Stanisława. Tortury, które miały być karą za zdradę, zakończyły się śmiercią duchownego. A ta wywołała zamieszki w kraju, a wreszcie doprowadziła do spisku i odebrania władzy monarszej Bolesławowi Śmiałemu. Ten uciekł wraz z rodziną na Węgry, gdzie zmarł w tajemniczych okolicznościach w 1081 roku.

Ktoś musiał objąć władzę. A skoro to możni obalili poprzedniego króla, to teraz potrzebowali kogoś, kto, zamiast nimi władać, będzie ich słuchał. Taki był właśnie Herman. Za jego panowania faktyczną władzę w państwie sprawował jego palatyn Sieciech z małopolskiego rodu Starżów-Toporczyków. To on był główną postacią buntu przeciwko poprzedniemu władcy i to on osadził na tronie Hermana.

Palatyn, mający pod swoją władzą dwór, pełnił najwyższe obowiązki wojskowe i państwowe podczas nieobecności monarchy. Sieciech sprawował faktyczne rządy nad księstwem, wybijając własną monetę i pełniąc rolę pierwszego opiekuna Bolesława Krzywoustego, czyli syna Władysława. Władysław był uzależniony od swojego – w teorii – podwładnego. Sieciech, działając z ambicji, żądzy władzy i chęci wzbogacenia się, nie cofał się przed niczym. Nawet przed uwiedzeniem książęcej żony.

Małżeństwa Władysława Hermana

Pierwszą żoną księcia Władysława I Hermana była Polka. To w sumie wszystko, co o niej wiemy. Nie ma nawet pewności, w jakim obrządku zawarto małżeństwo. Być może w obrządku słowiańskim. Niektórzy historycy twierdzą, że pierwsza żona Władysława I Hermana nosiła imię Przecława. Z tego związku narodził się Zbigniew.

Judyta, córka króla Czech

Kolejną żoną władcy została Judyta z czeskiej dynastii Przemyślidów, córka króla Czech Wratysława II. Związek, tym razem w obrządku katolickim, zawarto w 1080 lub w 1081 roku. Małżeństwo było polityczne i miało zapewnić Polsce spokój ze strony potężnych wówczas Czech. Z tego związku narodził się Bolesław Krzywousty. Jednak jego przyjście na świat wymagało wiele, bo Judyta długo nie mogła zajść w ciążę. Tak opisuje to kronikarz Kosmas:

„Ponieważ była niepłodna zawsze siebie samą umartwiała. Oddawała się Bogu ze łzami jako żywa ofiara, rozdając jałmużny, pomagała wdowom i sierotom, sypiąc bardzo hojnie złoto i srebro po klasztorach, polecała się modlitwom kapłanów, aby przez wstawienie się świętych z łaski Bożej otrzymała potomstwo, którego natura jej odmówiła.”

Według Gala Anonima, Bolesław przyszedł na świat dzięki wstawiennictwu św. Idziego i „przetopienia stosu złota w wyobrażenie człowieka”. Taki podarek wysłano do mnichów z francuskiego klasztoru Saint-Gilles, gdzie znajdowały się relikwie świętego. Bolesław urodził się 20 sierpnia 1086 roku. Niestety, matka nie cieszyła się nim długo, bo zmarła jeszcze w tym samym roku.

Niewierna Judyta, córka cesarza

Kolejną żoną władcy została również Judyta. Ale tym razem była to córka cesarza Niemiec Henryka III i siostra jego następcy Henryka IV. Do zawarcia małżeństwa doszło najprawdopodobniej w 1088 roku.

Panna młoda miała wówczas już 40 lat i była wdową po królu Węgier, Salomonie. Wspólnie tworzyli związek, który w dzisiejszych czasach określilibyśmy jako otwarty. W kolejnym małżeństwie Judyta nie uważała, że musi cokolwiek zmieniać, dlatego Władysław I Herman był ponoć wyjątkowo często zdradzany. Najdłuższy i najbardziej namiętny związek połączył Judytę z palatynem Sieciechem. Książęca żona urodziła Władysławowi trzy córki. Jednak historycy powątpiewają, czy którakolwiek faktycznie była córką Piasta.

Faktem jest, że pozycja Judyty na dworze nie była zbyt silna. Przede wszystkim dlatego, że nie urodziła władcy syna, który mógłby przejąć władzę. Córki nie dziedziczyły monarszych przywilejów. Judyta wiedziała też, że jeśli na tronie zasiądą Zbigniew lub Bolesław, jej dni w Polsce będą policzone. Rozumiała to tym mocniej, że o swoją schedę zaczął dopominać się już Zbigniew po powrocie z klasztoru, do którego wysłał go ojciec. W takiej sytuacji sojusz z potężnym palatynem mógł jej przynieść znaczne korzyści.

Koniec władzy księcia

Ostatecznie synowie Władysława – Bolesław i Zbigniew – pogodzili się i wspólnie wystąpili przeciwko Sieciechowi. Ten został wygnany, ale to nie zaspokoiło jego ambicji. Powrócił do kraju, co okazało się błędem, bo został oślepiony. Zarówno Herman, jak i Sieciech zmarli przed Judytą.

Władysław I Herman przekazał władzę synom, sobie zostawiając jedynie nominalną władzę nad Mazowszem. Zmarł 4 czerwca 1102 roku. Został pochowany w płockiej katedrze.

Nasz ekspert

Ewelina Zambrzycka-Kościelnicka

Dziennikarka i redaktorka zajmująca się tematyką popularnonaukową. Związana z magazynami portali Gazeta.pl oraz Wp.pl. Współautorka książek „Człowiek istota kosmiczna”, „Kosmiczne wyzwania” i „Odważ się robić wielkie rzeczy”.