Władysław IV Waza był też carem Rosji. To jemu zawdzięczamy jeden z najbardziej znanych zabytków Warszawy

W tym artykule:

1. Młode lata i starania o tron carski
2. Elekcja Władysława IV Wazy
3. „Złote lata” i przygotowania do wielkiej wojny
4. Z czego zasłynął Władysław IV Waza i jaki był bilans jego władania?

Władysław IV Waza, przyszły król Polski, urodził się 9 czerwca 1595 roku w Łobzowie niedaleko Krakowa. Zmarł 20 maja 1648 w Mereczu na terenie dzisiejszej Litwy. Władysław był synem Zygmunta III Wazy i Anny z Habsburgów, córki arcyksięcia Karola.

Młode lata i starania o tron carski

Władysław szybko stał się popularny wśród szlachty. W jego żyłach płynęła krew Jagiellonów (po babce). Poza tym jego pierwsze imię miało nawiązywać do pierwszego władcy tej dynastii – Władysława Jagiełły.

Od najmłodszych lat był przygotowywany na przyszłego władcę Polski. Uczono go zajmowania się sprawami publicznymi i polityką państwa, ale szczególnie interesowała go wojskowość. Szybko znalazł się w centrum ważnych rozgrywek politycznych.

W wieku dwudziestu kilku lat wziął udział w wyprawie na Moskwę. W ten sposób chciał wyegzekwować swoje prawo do carskiego tronu. W 1610 r. został wybrany przez niektórych bojarów na tron moskiewski. Dwie kampanie zakończyły się klęską Władysława. Tytuł carski nosił jednak długo, bo aż do 1635 roku.

Jego zamiłowanie do wojaczki było znaczące. Jako królewicz walczył z Turkami w 1621 roku (brał udział w obronie Chocimia) i ze Szwedami w Prusach Królewskich w latach 1626–1629. Zdaniem historyków już wówczas było widać jego zdolności wojskowe oraz odwagę. Bezpośredni udział w kampaniach zapewnił mu posłuch wśród szlachty i żołnierzy.

Elekcja Władysława IV Wazy

Władysław żył w czasach, w których władcy Polski byli wybierani przez szlachtę. Królem został obrany 13 listopada 1632 roku. Były to trudne czasy dla naszego kraju ze względu na ciągłe zagrożenie:

• ze wschodu (Moskwa),
• z południa (Turcja),
• z północy (Szwedzi).

Nowy król musiał stawić im czoła. Skutecznie zabezpieczył wschodnią flankę. Po śmierci ojca Władysława, Zygmunta III Wazy Rosja zaczęła oblężenie Smoleńska. Władca nie czekał. Zebrał 25-tysięczną armię i wspólnie z Kozakami doprowadził do kapitulacji wojsk rosyjskich pod Smoleńskiem. Dalej jednak na wschód nie zaszedł. Podpisano pokój w Polanowie w 1634 roku. Na jego mocy Rzeczpospolita utrzymała w swych granicach ziemię siewierską, czernihowską i smoleńską. Jednak Władysław musiał zrzec się tytułu carskiego.

Sytuacja wyglądała też dobrze na północy. Szwedzi wycofali się i podpisano rozejm w Sztumskiej Wsi. Z kolei na południu odparto atak turecko-tatarski.

„Złote lata” i przygotowania do wielkiej wojny

Władysław IV Waza był ambitnym władcą. Nosił tytuł „dziedzicznego króla Szwedów, Gotów i Wandali”, jednak nie sprawował władzy w Skandynawii. Dążył do przejęcia tronu. Dlatego rozpoczął przygotowania. Nie udałoby się to bez silnej armii. Władca Polski rozpoczął reformę wojska: rozbudował artylerię i rozpoczął tworzenie floty wojennej. Wziął się też za fortyfikowanie wybrzeża, również w rejonie Helu.

Polska szlachta nie była zbyt skora do rozpoczęcia kolejnej wojny, jednak wspierała reformę armii. Ale blokowała dążenia króla do odzyskania tronu szwedzkiego. Również w obawie przed zbytnim umocnieniem się monarchii i absolutystycznym dążeniom. Warto zwrócić uwagę, że król był pełen sprzeczności, bo ubierał się na polską modłę, co podobało się magnatom. Jednocześnie jego marzeniem był powrót do Skandynawii.

W 1644 roku w Warszawie odsłonięto Kolumnę Zygmunta III Wazy. Władysław chciał w ten sposób „uczcić sławę i pobożność” swojego ojca. Był to pierwszy nowożytny pomnik w Europie przedstawiający osobę świecką na kolumnie. Przetrwał do rozpoczęcia II wojny światowej i inwazji niemieckiej. Potem dokonano jego rekonstrukcji.

Władysław IV Waza zmarł w nocy z 19 na 20 maja 1648 roku w drodze na Ukrainę w Mereczu. Chciał zająć się buntem, który narastał przeciwko niemu w tym rejonie. Jego grób znajduje się na Wawelu.

Anna Jagiellonka była ostatnim królem z dynastii Jagiellonów. Korona nie dała jej szczęścia

Anna Jagiellonka żyła życiem podporządkowanym interesom państwa. Nigdy nie zaznała osobistego szczęścia, a i w polityce na najwyższym szczeblu nie osiągnęła zbyt wiele, bo nigdy nie zdo...

Z czego zasłynął Władysław IV Waza i jaki był bilans jego władania?

Historycy zgodnie twierdzą, że Władysław IV Waza posiadał talenty polityczne, militarne i był wybitnym władcą epoki nowożytnej. Za jego rządów skutecznie udało się zabezpieczyć granice. Chociaż tuż po jego śmierci wybuchło powstanie Chmielnickiego, które trwało blisko 10 lat i było niezwykle krwawe.

Zwraca się uwagę na jego tolerancyjne podejście do religii. Uznał hierarchię cerkwi prawosławnej na wschodzie kraju. Łagodził spory między wyznawcami prawosławia, katolikami i unitami. Dążył też do dialogu między katolikami z luteranami i kalwinistami w ramach colloquium charitativum, które odbyło się w Toruniu w 1645 roku.

Władysław IV Waza był znanym miłośnikiem sztuki i muzyki. Na Zamku Królewskim w Warszawie za jego panowania powstała pierwsza w Polsce sala widowiskowa dla przedstawień operowych. Wytyka się mu, że był rozrzutny. A w dojrzałym wieku bardzo przytył, co spowodowało, że miał sporo stracić na swoim uroku.

Źródła:

• Dzieje.pl
• Mały słownik historii Polski, pod red. W. Sienkiewicza, Warszawa 1991.
• Pietkiewicz K., Historia czasów nowożytnych (do 1815 r.), Warszawa 1998.
• Poczet królów i książąt polskich Jana Matejki, pod red. M. Barańskiego, S. Ciary, M. Kunickiego-Goldfingera, Warszawa 1997.

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.