Władysław Łokietek był wielkim władcą niskiego wzrostu. Przeżył dzięki pająkowi

W tym artykule:

1. Skąd wziął się przydomek Władysława Łokietka?
2. Najważniejsze dokonania Władysława Łokietka
3. Władysław Łokietek i wojna z Krzyżakami
4. Ciekawostki na temat Władysława Łokietka i jego panowania
5. Gdzie jest pochowany Władysław Łokietek?

Władysław Łokietek urodził się w 1260 roku jako pierwszy syn Kazimierza I, księcia kujawskiego z dynastii Piastów. Matką była księżniczką opolska, Eufrozyna. Początkowo nic nie wskazywało, że kiedyś książę ten sięgnie po koronę i częściowo zjednoczy kraj.

W 1296 roku stał się głównym kandydatem do władania stopniowo jednoczonymi przez siebie polskimi ziemiami. Nie było to jednak proste. W 1300 roku musiał zbiec z kraju, również ze względu na interwencję czeskiego króla Wacława II.

W 1304 roku powrócił do Polski dzięki Węgrom i małopolskim możnowładcom. Od tego momentu krok po kroku podporządkowywał sobie kolejne ziemie: Kujawy, ziemie sieradzką i łęczycką oraz Pomorze Gdańskie. Przez całe panowanie Łokietek ciągle zmagał się zarówno z buntami wewnętrznymi i wojskami zewnętrznymi: Krzyżakami, Brandenburgią i Czechami.

Skąd wziął się przydomek Władysława Łokietka?

Władca ten był niskiego wzrostu. Stąd wziął się jego przydomek „Łokietek”. Odnosi się on do średniowiecznej miary długości zwanej „łokciem”. W ten sposób władcę określano już za jego życia. W zagranicznych źródłach stosowano formę bez zdrobnienia – „Łokieć”.

O takim źródle przydomka świadczy m.in. zapisek historyka Jana Długosza (1415–1480), w którym stwierdził, że „księcia brzeskiego Władysława z powodu zbyt małego wzrostu nazywano łokciowym, po polsku Loktek.” Historycy skłaniają się raczej do takiego źródłosłowu przydomka, chociaż pojawiają się inne koncepcje. Sugerowano, że miała być to oznaka lekceważenia księcia z uwagi na jego rzekomo marne osiągnięcia.

Monarchie na świecie. W jakich krajach nadal rządzi król?

Monarchie na świecie mają się lepiej niż myślimy. Szczególnie, gdy spojrzymy na Europę, gdzie aż w dwunastu krajach na czele stoi koronowana głowa. Tak jak w Wielkiej Brytanii, w której r...

Najważniejsze dokonania Władysława Łokietka

Dzieje Władysława Łokietka są skomplikowane i pełne zwrotów akcji. Początkowo nic nie zapowiadało tego, że panowanie tego władcy podłoży podwaliny pod silnie i zjednoczone państwo.

Najważniejsze dokonania Władysława Łokietka to:

• zjednoczenie części ziem polskich po okresie rozdrobnienia dzielnicowego w XII–XIII wieku. Stało się to po ponad 180 latach. Wszystkie poprzednie próby podejmowane przez innych książąt piastowskich były nieudane. Powstałe w ten sposób Królestwo Polskie utorowało drogę do rozwinięcia tożsamości narodowej jego mieszkańców;
• władca postawił na silną rolę dyplomacji w relacjach międzynarodowych. W takie działania było zaangażowanych parunastu duchownych wykształconych na uniwersytetach;
• zawarł trwałe sojusze z Węgrami i Litwą. Przypieczętowaniem sojuszu z Węgrami był ślub Elżbiety Łokietkówny (córki Łokietka) z królem Węgier, Karolem Robertem. Z kolei w 1325 roku król polski zawarł przymierze z wielkim księciem litewskim. Było potwierdzone małżeństwem syna Łokietka – Kazimierza z córką wielkiego księcia litewskiego Giedymina i jego żony Jewny.

Władysław Łokietek i wojna z Krzyżakami

Panowanie Łokietka upłynęło w cieniu konfliktów z Krzyżakami, którzy poczynali sobie coraz śmielej. Na przykład w 1304 roku polski władca podporządkował sobie Pomorze Gdańskie. Jednak w latach 1308–1309 odbili je Krzyżacy.

Do regularnych walk z zakonem doszło ponownie od 1330 roku. W bitwie pod Płowcami odniósł częściowe zwycięstwo. Jednak nie był w stanie go wykorzystać. W 1332 roku Krzyżacy przejęli Kujawy i ziemię dobrzyńską. Łokietek nie odzyskał Pomorza.

Ciekawostki na temat Władysława Łokietka i jego panowania

• Łokietek był koronowany na króla Polski w katedrze krakowskiej przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Janisława dopiero w 1294 roku w wieku 64 lat;
• w latach 1311–12 Łokietek zmagał się z buntem niemieckich możnych pod kierunkiem wójta Alberta w Krakowie, który ostatecznie udało się stłumić;
• Łokietek sprzymierzył się przeciwko zaborczym Krzyżakom z pogańskim władcą, Giedyminem. Stawiało to w złym świetle odradzające się Królestwo Polskie wobec Stolicy Apostolskiej i innych państw chrześcijańskich;
• Krzyżacy w czasie wojny z Łokietkiem w 1330 roku zdobyli Nakło. Nie tylko zabili obrońców i kilkudziesięciu mieszczan, ale też splądrowali kościoły;
• w bitwie pod Płowcami stoczonej z Krzyżakami po stronie polskiej zginęło nawet ponad 4 tysiące rycerzy;
• dzięki aktywnej polityce Łokietka, jego syn – Kazimierz III Wielki – mógł zbudować silne państwo;
• w Małopolsce znajduje się Jaskinia Łokietka nazywana też Grotą Łokietka. Swoją nazwę zawdzięcza legendzie na temat tego władcy. Miał się w niej schronić na parę tygodni po ucieczce z Krakowa przed wojskami czeskiego króla Wacława II. Życie uratował mu pająk, który po wejściu władcy do pieczary szybko utkał pajęczynę. W ten sposób wprowadził w błąd pościg i ocalił życie Łokietka.

Gdzie jest pochowany Władysław Łokietek?

Władca zmarł we wtorek 2 marca 1333 roku w Krakowie w wieku 73 lat. Władysława Łokietka pochowano w Królewskiej Katedrze na Wawelu. Do dzisiaj zachował się jego nagrobek wykonany z wapienia pińczowskiego, pozyskanego w Małopolsce. Składa się z prostopadłościennej tumby nakrytej kamiennym, strzelistym baldachimem. To rekonstrukcja z przełomu XIX i XX wieku.

Na tumbie spoczywa wyrzeźbione w kamieniu odwzorowanie ciała króla. Głowa władcy, na której jest korona, spoczywa na poduszce. Uwagę zwracają długie kędzierzawe włosy i sumiaste wąsy. Nie jest pewne, czy twarz nie została przerobiona w XVII wieku. Łokietek ma na sobie luźny płaszcz.

W prawej dłoni władca dzierży trzonek, zapewne berła, które uległo zniszczeniu. Przy sobie ma również rodzaj tasaka i miecz. Część elementów nagrobka było na przestrzeni ostatnich stuleci przekuwana, więc nie oddaje rzeczywistego stanu z początku XIV wieku, kiedy doszło do pogrzebu. Tak też jest w przypadku broni. Nagrobek wykonali wysoce wykwalifikowani rzemieślnicy. Wzorowali się na podobnych pracach z terenu zachodnich Niemiec.

Źrodła:

• Barański M., Ciara S., Kunicki-Goldfinger M., Poczet królów i książąt polskich Jana Matejki, Warszawa 1998
• Dzieje.pl
• Grabowski J., Władysław Łokietek – odnowiciel Królestwa Polskiego, Warszawa 2020
• Sienkiewicz W., Mały słownik historii Polski, Warszawa 1991

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.