Wiking wikingowi wilkiem? Tak, na terenach Norwegii, gdzie żyli najbrutalniejsi skandynawscy wojownicy

W tym artykule:

1. Skąd pochodzili wikingowie
2. Średniowieczni Norwegowie i przemoc indywidualna
3. Średniowieczni Duńczycy i złożona organizacja społeczna
4. Dwa różne światy wikingów

Wikingowie to mieszkańcy średniowiecznej Skandynawii, którzy wyprawiali się na dalekie wyprawy łupieżcze. Mieli – mówiąc dzisiejszym językiem – imponujące osiągnięcia eksploracyjne. Poruszali się wzdłuż wybrzeży europejskich, docierając aż do Afryki i Bizancjum. Dopłynęli również do Kanady. A konkretnie do Nowej Fundlandii.

Bezwzględni, brutalni, bezlitośni – taki wizerunek wikingów rozpowszechnił się za sprawą popkultury. Ile jest w nim prawdy? Na pewno byli bardzo skutecznymi wojownikami, sprawniejszymi od tych, z którymi walczyli w całej Europie. Stąd narodziły się legendy, przedstawiające wikingów jako okrutnych barbarzyńców.

W ten sposób wszyscy wikingowie wrzucani byli do jednego worka. Tymczasem najnowsze badania pokazują, że wiking wikingowi nierówny. W najnowszym numerze czasopisma „Journal of Anthropological Archeaology” ukazała się praca oceniająca poziom przemocy w dawnych społecznościach wikingów. Według niej skandynawscy wojownicy zamieszkujący tereny dzisiejszej Norwegii byli brutalniejsi od tych, którzy żyli w dzisiejszej Danii.

Skąd pochodzili wikingowie

Kiedyś zdarzało się, że słowo wiking było pisane dużą literą. Jednak wikingowie nie byli ani narodem we współczesnym rozumieniu, ani jednorodną grupą etniczną. To raczej nazwa „zawodu”. Podejmowali go średniowieczni wojownicy z terenów dzisiejszej Skandynawii, szukając nowych terenów do osiedlenia się albo próbując przetrwać w okresach głodu. Wikingowie mogli więc pochodzić zarówno z dzisiejszej Norwegii, Szwecji, jak i Danii.

Jaki był poziom przemocy w ich społecznościach? Długo uważano, że w każdej podobny. Jednak nowe badania rzucają na tę sprawę nowe światło. Międzynarodowy zespół naukowców pod kierunkiem socjologa Davida Jacobsona z Uniwersytetu Południowej Florydy przebadał fragmenty szkieletów i kamienie runiczne z epoki wikingów znajdowane zarówno w Norwegii, jak i Danii.

Średniowieczni Norwegowie i przemoc indywidualna

Aż jedna trzecia wikińskich szkieletów z terenów Norwegii nosi ślady wygojonych ran. 37 proc. – uszkodzenia powstałe w wyniku śmiertelnych urazów. To wskazuje, że przemoc była tam na porządku dziennym, a podczas konfliktów często sięgano po broń zadającą śmiertelne rany.

Tezę potwierdzają badania pochówków. W Norwegii bardzo często wraz ze zmarłymi składano do grobów ich broń. Naukowcy doliczyli się aż ponad 3 tys. mieczy w norweskich mogiłach z późnej epoki żelaza i ery wikingów. W grobach duńskich z tego samego okresu broni było tylko kilka tuzinów. Co wskazuje, że dla norweskich wikingów broń stanowiła składnik tożsamości i dowód statusu.

Średniowieczni Duńczycy i złożona organizacja społeczna

A jak w tym samym okresie było w Danii? Nieco inaczej. Społeczności były podporządkowane silnemu ośrodkowi władzy i zhierarchizowane. To władcy kontrolowali stosowanie przemocy, używanej do karania tych, którzy nie przestrzegali ustalonych norm.

Na szczątkach szkieletów z Danii odkryto mniej obrażeń spowodowanych bronią. Noszą za to ślady egzekucji takich jak ścięcie głowy. Okazało się, że tylko około 6% duńskich wikingów zginęło gwałtownie. Prawie wszyscy w wyniku egzekucji, a nie przemocy indywidualnej.

Dwa różne światy wikingów

Wnioski? Społeczności duńskich wikingów były zorganizowane inaczej niż norweskich. Silne ośrodki władzy same wymierzały sprawiedliwość – a także inicjowały np. skomplikowane prace budowlane wymagające dużej ilości siły roboczej. Z kolei grupy norweskie były znacznie bardziej zdecentralizowane, przez co kwitła w nich przemoc indywidualna.

– Odkrycia sugerują, że regiony Norwegii i Danii zamieszkiwały odrębne społeczności – uważa Jacobson. – To dość uderzające, ponieważ dotychczas przyjmowano, że społecznie Skandynawia wikingów była w dużej mierze przestrzenią jednorodną – dodaje badacz.

Źródła: Phys.org, Journal of Anthropological Archeaology

Nasz ekspert

Magdalena Salik

Dziennikarka naukowa i pisarka, przez wiele lat sekretarz redakcji i zastępczyni redaktora naczelnego magazynu „Focus". Wcześniej redaktorka działu naukowego „Dziennika. Polska, Europa, Świat”. Pasjami czyta i pisze, miłośniczka literatury popularnonaukowej i komputerowych gier RPG. Więcej: magdalenasalik.wordpress.com