Niezwykły wulkan wody. Czy dzięki niemu powstała najstarsza piramida świata?

W tym artykule:

1. Jak wzniesiono piramidy?
2. Wodny wulkan i hydrauliczne windy – czy tak powstała piramida Dżosera?
3. Komentarz archeologa na temat nowej koncepcji dotyczącej budowy piramidy Dżosera

Ponad 4600 lat temu powstała w Egipcie pierwsza piramida. Jako miejsce wiecznego spoczynku dla faraona Dżosera z III dynastii wzniósł ją architekt Imhotep. Była to wówczas najwyższa kamienna konstrukcja wzniesiona ręką człowieka. W kolejnych stuleciach powstały nad Nilem kolejne piramidy. Najsłynniejszą do dziś pozostaje grobowiec faraona Cheopsa na płaskowyżu w Gizie.

Jak wzniesiono piramidy?

Piramidy egipskie od stuleciu fascynowały ludzi. Już starożytni Grecy, którzy dotarli nad Nil ponad 2 tysiące lat temu byli pod olbrzymim wrażeniem tych konstrukcji. Na przykład historyk Herodot poświęcił w swoim dziele sporo miejsca sposobowi budowy Wielkiej Piramidy w Gizie.

I dzisiaj piramidy intrygują. Co kilka lat amatorzy archeologii przedstawiają coraz to nowe koncepcje tego, w jaki sposób je wzniesiono. Inni przedstawiają swoje wynurzenia na temat ich funkcji, bo nie dowierzają archeologom, że budowle te były wielkimi grobami królów.

Na łamach czasopisma naukowego „PLOS One” ukazał się właśnie artykuł grupy francuskich autorów. Wzięli na warsztat sposób budowy piramidy Dżosera. Ta najstarsza egipska piramida mierzy 60 m wysokości. Jej ściany maja formę wielkich schodów, dlatego też określana bywa Piramidą Schodkową.

Wodny wulkan i hydrauliczne windy – czy tak powstała piramida Dżosera?

Koncepcja ekspertów jest następująca: woda mogła wpływać do dwóch szybów znajdujących się wewnątrz samej piramidy, gdzie miała być wykorzystywana do podnoszenia i opuszczania pływaka używanego do przenoszenia kamieni używanych do budowy.

Musiało by być to spore przedsięwzięcie z dziedziny inżynierii wodnej. Teren budowy byłby otoczony przez złożony system zapór i kanałów, które w odpowiedni sposób miały wpompowywać wodę do wnętrza powstającej piramidy.

„Opierając się na analizie transdyscyplinarnej, niniejsze badanie po raz pierwszy wyjaśnia funkcję i proces budowy kilku kolosalnych struktur znalezionych na stanowisku w Sakkarze” – przekonują autorzy nowej koncepcji. Sugerują nawet, że nie tylko Piramidę Schodkowa wzniesiono w ten sposób.

Komentarz archeologa na temat nowej koncepcji dotyczącej budowy piramidy Dżosera

Artykuł Francuzów od początku wzbudzał wiele kontrowersji. Redakcja czasopisma „PLOS One” wstrzymała nawet na kilka dni jego publikację. Autorzy nie kryli frustracji i zdecydowali się upublicznić swoją teorię na otwartej platformie Research Gate.

Dlaczego koncepcja „windy hydraulicznej” jest tak kontrowersyjna? – Świadectwa archeologiczne mogą być interpretowane na różne sposoby i mogą prowokować do różnych interpretacji z perspektyw różnych nauk. Najnowszy artykuł o piramidzie Dżosera jest tego przykładem. Autorzy znakomicie uargumentowali własną „hydrauliczną teorię” tłumaczącą budowę piramidy Dżosera przy użyciu systemu zapór i kanałów, które miałyby pomóc w podnoszeniu bloków, ale w tym wszystkim pominęli niewygodne fakty – komentuje dla National Geographic Polska dr Wojciech Ejsmond z Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN. Jest on archeologiem specjalizującym się w starożytnym Egipcie.

Ekspert wskazuje między innymi na następujące problemy. – Przykładowo, na terenie hipotetycznie zalewanym wodą znajduje się cmentarzysko zwane Kwadratem Macramallaha, o kilkaset lat starsze od piramidy Dżosera. Czy stojąca albo przepływająca woda nie zniszczyłaby go i nie doprowadziła do erozji niewypalanych glinianych cegieł użytych do budowy grobów? Dlaczego autorzy nie odnieśli się do różnych faz budowy samej piramidy? – pyta dr Ejsmond.

W jego ocenie konstrukcja tak czasochłonnego systemu zapór i tuneli mogłaby przewyższać koszt budowy samej piramidy. – To że coś ma sens z perspektywy hydrauliki i inżynierii wcale nie musi oznaczać, że było tak użyte. Teoria ta nie bierze pod uwagę wielu czynników przez co jest nieprzekonywująca. Jest to przerost formy nad treścią, albo obliczeń nad refleksją – konkluduje dr Ejsmond.

Starożytny dziennik ujawnia, jak zbudowano Wielką Piramidę. Piramidy powoli odsłaniają tajemnice

Piramidy w Gizie są architektonicznym majstersztykiem. Uważane są też za jedne z najbardziej tajemniczych budowli świata. Ale papirusy znad Morza Czerwonego dają bezprecedensowy wgląd w to, ...

Inni archeolodzy i egiptolodzy, którzy zajmują się budową piramid, zwracają uwagę na to, że wśród autorów nowego artykułu nie ma żadnego egiptologa. Są to inżynierowie i specjaliści od wizualizacji. Zatem nie posiadają wiedzy z zakresu dziejów i realiów starożytnego Egiptu. Nie wiedzą na przykład tego, że ponad wszelką wątpliwość wiadomo, w jaki sposób transportowano bloki na duże wysokości. W tym celu przy piramidach wznoszono wielkie rampy wykonane z cegieł mułowych i gruzu.

Przy części z grobowców są nawet widoczne ich pozostałości. Woda odgrywała jednak dużą rolę w budowie piramid. Część bloków do ich wykończenia transportowano łodziami Nilem i kanałami. Potem umieszczano je na drewnianych saniach i ciągnięto na plac budowy.

„Nawet jeżeli ktoś proponuje inną, teoretyczną metodę budowy piramid, niczego to nie oznacza. Nie chodzi bowiem o to, jak można by budować piramidy, tylko jak budowali je starożytni Egipcjanie” – komentuje egiptolog dr Andrzej Ćwiek z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na łamach portalu Projekt Pulsar. Ocenił pracę Francuzów „jako stek piramidalnych bzdur, który nie powinien przedrzeć się przez sito redakcji i recenzji.”

Źródła: PLOS One, Projekt Pulsar, National Geographic Polska

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.