Zaginione cywilizacje. Po tych wielkich imperiach zostało niewiele śladów i mnóstwo tajemnic

W tym artykule:

1. Czym jest cywilizacja?
2. Jaka jest najstarsza cywilizacja?
3. Zaginione cywilizacje: Aksum
4. Zaginione cywilizacje: Dolina Indusu

W historii ludzkości istniało wiele cywilizacji, które zostawiły po sobie trwały ślad w postaci monumentalnych zabytków, artefaktów i skarbów architektury. W Egipcie do dziś możemy podziwiać olbrzymie nekropolie starożytnych władców i piramidy, a archeolodzy wciąż wykopują kolejne mumie. Cywilizacja Majów również zostawiła wiele dowodów swojego istnienia i dziedzictwa w postaci majestatycznych i równie tajemniczych miast.

Czym jest cywilizacja?

Problem polega na tym, że w przeszłości rozwinęły się również cywilizacje, które dziś uważa się za „zaginione”. Co to oznacza? Wśród naukowców istnieje konsensus, że konkretna kultura lub państwo rzeczywiście istniało, ale badacze posiadają zbyt mało dowodów archeologicznych i wszelkich źródeł m.in. pisanych, które pozwoliłyby dokładnie określić ich gospodarkę, struktury polityczne, a nawet wygląd osad i zasięg terytorialny.

Co więcej, o niektórych cywilizacjach uczeni dowiedzieli się stosunkowo niedawno. Do odkryć dochodziło często przez przypadek, tak jak miało to miejsce w przypadku cywilizacji Doliny Indusu.

Jednak czym tak naprawdę jest cywilizacja? Uważa się, że jest to poziom rozwoju osiągnięty przez społeczeństwo w danej epoce historycznej. Charakteryzuje się pewnym poziomem kultury materialnej i ideologicznej, który jest wskaźnikiem opanowania przez ludzi sił przyrody i wykorzystania jej bogactw. Cywilizacja stanowi najwyższy poziom organizacji społeczeństw, z którymi jednostki identyfikują się.

Jaka jest najstarsza cywilizacja?

Naukowcy są zgodni co do tego, że pierwsza cywilizacja rozumiana według powyższej definicji, narodziła się na terenie Mezopotamii. To starożytna kraina na Bliskim Wschodzie, która leży w dorzeczu Tygrysu i Eufratu. Uważa się, że najwcześniejszą cywilizacją w tym regionie byli Sumerowie. Ich kultura rozwijała się przez cztery tysiące lat. Potem przez dwa kolejne tysiąclecia pozostawała praktycznie zapomniana. Powstała ok. 6000 lat temu na terytorium dzisiejszego Iraku i Syrii.

Budowały piramidy i składały krwawe ofiary z ludzi. Co jeszcze łączyło cywilizacje prekolumbijskie?

Cywilizacje prekolumbijskie zaczęły formować się na długo, zanim mieszkańcy Starego Kontynentu przybyli na ich ziemie. Niestety, odkrycie Nowego Świata doprowadziło do ich zagłady. Co wiem...

Co ciekawe, na początku 2023 roku naukowcy dokonali spektakularnego odkrycia, które rzuca nowe światło na cywilizację Sumerów. Archeolodzy odnaleźli ruiny zaginionego sumeryjskiego Pałacu Królów. Datowanie wykazało, że budynek został zbudowany ok. 4500 lat temu. Autorzy stwierdzili, że znalezisko może być kluczem do zrozumienia dziejów tego starożytnego ludu z południowej Mezopotamii.

Sumerom zawdzięcza się wynalezienie pisma klinowego. Mieli bardzo duży wpływ na rozwój rolnictwa, architektury, matematyki i astronomii. Badacze podkreślają, że to właśnie żyzne gleby Mezopotamii dały początek uprawie ziemi. Przedstawiciele tej cywilizacji budowali również świątynie poświęcone bogom, a także tworzyli wyrafinowaną sztukę. Co ciekawe, Mezopotamia była domem dla wielu innych wysoko rozwiniętych kultur i cywilizacji. To między innymi:

• Akadyjczycy,
• Asyryjczycy,
• Amorycy,
• Huryci,
• Kasycy,
• Chaldejczycy.

Zaginione cywilizacje: Aksum

Innym przykładem „zaginionej cywilizacji” jest Aksum. To starożytne królestwo, które istniało na terytorium dzisiejszej Etiopii i Erytrei. Swój olbrzymi rozwój zawdzięczało handlowi między Półwyspem Arabskim i Afryką. To właśnie stąd pochodziły najlepsze wytwory z kości słoniowej, kauczuk i przyprawy.

Uważa się, że okres świetności Aksum przypada na III–VI wiek n.e. To starożytne państwo rozszerzyło swoje granice w kierunku południowym i zachodnim. Za panowania króla Kaleba, który w Kościele katolickim jest uważany za świętego, obejmowało znaczną część południowej Arabii.

Królestwo stało się jedną z największych potęg świata Bliskiego Wschodu. Jego stolicą aż do IX wieku było miasto Aksum. Znajdowało się w północnej Etiopii, w regionie Tigraj, w odległości ok. 50 km od granicy z Erytreą.

Co ciekawe, jest to miejsce niezwykle ważne dla chrześcijan, ponieważ to właśnie w tej krainie rozwijała się ta religia już od IV wieku. Legenda głosi, że to właśnie tam miała zostać ukryta Arka Przymierza. Ten słynny artefakt miał wykraść z Jerozolimy syn króla Salomona i królowej Saby – Menelik. Mężczyzna miał zabrać relikwię ze sobą właśnie do Aksum. Mieszkańcy Etiopii wierzą, że do dziś święty artefakt jest przechowywany w Kościele Matki Bożej z Syjonu w Aksum.

Zaginione cywilizacje: Dolina Indusu

Uważa się, że cywilizacja Doliny Indusu jest jedną z najstarszych cywilizacji na świecie. To również pierwsza historyczna cywilizacja na obszarze subkontynentu indyjskiego, która rozwijała się w okresie 3300–1300 p.n.e. Historycy uważają, że szczyt rozwoju przypadał na lata 2600–1900 p.n.e.

Harappańczycy stworzyli ogromne imperium, które zajmowało obszar wielkości między 650 tys. a 1,5 mln km². Oznacza to, że było to najrozleglejsza cywilizacja starożytności obok Egiptu, Mezopotamii i Chin. Jednak ten lud przez bardzo długi czas był zapomniany. Stanowiska archeologiczne, które świadczą o istnieniu tej cywilizacji, znajdują się na całym terytorium współczesnego Pakistanu, w północno-zachodnich Indiach oraz we wschodnim Afganistanie.

Wiedza na temat życia w Dolinie Indusu cały czas jest bardzo ograniczona. Badacze uważają jednak, że mógł panować tam system rządów podobny do republiki. Mają o tym świadczyć szczątkowe odkrycia archeologiczne. Co ciekawe, w żadnym miejscu uznanym za miasto tej cywilizacji, nie znaleziono śladów obiektów przypominających pałace. Naukowcy sądzą, że przedstawiciele władzy nie manifestowali swojej siły i wielkości monumentalnymi budynkami, lecz drobnymi przedmiotami, takimi jak pieczęci lub biżuteria.

Biorąc pod uwagę analizę artefaktów, które przypisuje się cywilizacji Doliny Indusu, naukowcy przypuszczają, że społeczeństwo mogło być podzielone na klasy. Mają o tym świadczyć figurki, które przedstawiają ludzi ubranych w różne stroje, mający inne fryzury, a także znaki pisma.

Nasz ekspert

Jakub Rybski

Dziennikarz, miłośnik kina niezależnego, literatury, ramenu, gier wideo i dobrego rocka. Wcześniej związany z telewizją TVN24 i Canal +. Zawodowo nie boi się podejmować żadnego tematu, prywatnie bardzo zainteresowany polityką. Autor bloga na Instagramie "Mini Podróże".