50 lat temu wysłaliśmy po raz pierwszy wiadomość do obcych cywilizacji. Teleskopu, który do tego posłużył, już nie ma

Spis treści

1. Skąd wysłano wiadomość
2. Co zawiera wiadomość Arecibo?
3. Kontrowersje wokół wiadomości z Arecibo
4. Koniec obserwatorium Arecibo

Czy jesteśmy sami w kosmosie? Ludzie zadają sobie to pytanie od dawna. W XX wieku możliwe stało się – po raz pierwszy – podjęcie próby poinformowania o naszym istnieniu innych potencjalnych cywilizacji. Na taki pomysł wpadli naukowcy z Uniwersytetu Cornella. Historyczny komunikat został wysłany 16 listopada 1974 roku. Wiadomość zapisaną w systemie dwójkowym skierowano w stronę Messiera 13, zwanego też Gromadą Herkulesa. To gromada kulista w gwiazdozbiorze Herkulesa, skupisko kilkuset tysięcy gwiazd.

Messier 13 jest oddalony od nas o 25 tys. lat świetlnych. Co oznacza, że jeśli znajduje się w nim ktokolwiek, kto zechciałby nam odpowiedzieć, komunikatu zwrotnego doczekamy się za 50 tys. lat. Ograniczeniem jest prędkość, z jaką podróżuje sygnał. Nic w kosmosie nie może poruszać się szybciej niż światło, czyli szybciej niż 300 tys. km/s.

Skąd wysłano wiadomość

Komunikat wysłano z obserwatorium Arecibo. Zaczęło ono działać w 1963 r. Przez długie lata był to największy i najbardziej czuły radioteleskop na świecie. Miał tylko jedną czaszę, za to średnicy aż 305 m, o sferycznym kształcie. Obserwatorium zbudowano w leju krasowym i kilkukrotnie usprawniano. Po raz pierwszy w 1974 r. kiedy wymieniono poszycie czaszy.

Zwiększyła się wówczas czułość radioteleskopu. Mógł on badać dalsze rejony kosmosu. Wysłanie wiadomości do obcych cywilizacji miało uczcić renowację i symbolicznie zaprezentować nowe możliwości obserwatorium.

Co zawiera wiadomość Arecibo?

Przekaz miał 1679 bitów. Zawierał:

• liczby od jednego do dziesięciu (w zapisie dwójkowym),
• liczby atomowe kilku podstawowych pierwiastków (węgla, wodoru, tlenu, azotu i fosforu),
• opis związków chemicznych składających się na DNA i inne informacje o podwójnej helisie,
• informacje o ludzkości – liczbę ludzi (wtedy nieco ponad 4 mld), męską sylwetkę i średni wzrost,
• schemat Układu Słonecznego z zaznaczeniem Ziemi,
• schemat radioteleskopu i rozmiary jego czaszy.

Informacje te ujęto w 73 wierszach i 23 kolumnach.

Wiadomość Arecibo ma jednego podstawowego autora. Opracował ją, w zasadzie sam, Frank Drake, słynny astronom, który założył SETI. Naukowiec znany jest najbardziej z równania Drake’a – wzoru pozwalającego wyliczyć, ile w kosmosie powinno istnieć zaawansowanych technologicznych cywilizacji. W powstaniu listu do Obcych pewien udział miał również Carl Sagan.

Kontrowersje wokół wiadomości z Arecibo

Wysłanie w kosmos informacji o istnieniu ludzkości miało stanowić dowód naszego potencjału naukowego i technologicznego. Spotkało się jednak – i nadal spotyka – z krytyką. Po pierwsze zauważano, że był to raczej proof-of-concept, niż realny sposób nawiązania z kimkolwiek kontaktu. By faktycznie dotrzeć do potencjalnych obcych, wiadomość należałoby powtórzyć wiele razy.

Po drugie, 90 proc. komunikatu stworzyła jedna osoba – dziś uznaje się to za niezbyt uczciwie kulturowo i intelektualnie. Teraz podobnym zadaniem zająłby się panel ekspertów. Wreszcie, po trzecie, sam pomysł uznano za ryzykowny. A co, jeśli wiadomość przejmie i rozszyfruje wroga cywilizacja? Komunikat zawiera schemat Układu Słonecznego, a więc fragment naszego kosmicznego adresu. Potencjalnie może nam to ściągnąć na głowy kłopoty – choć najwcześniej dopiero za ponad 50 tys. lat.

Koniec obserwatorium Arecibo

Dzisiaj tego rodzaju inicjatywa nie byłaby już raczej możliwa. Instytut SETI – zajmujący się poszukiwaniem śladów obcych – proponuje specjalne protokoły opisujące wysyłanie jakichkolwiek pozaziemskich wiadomości. W 2015 r. grupa poważanych naukowców zauważyła zaś publicznie, że nawiązywanie kontaktu z obcymi to sprawa wagi globalnej i nie może się odbywać bez ogólnoświatowych konsultacji.

Obserwatorium Arecibo zakończyło pracę w 2020 roku. Huragan Maria uszkodził platformę podtrzymującą teleskop. Naprawę uznano za nieopłacalną finansowo i urządzenie na zawsze wyłączono. Co prawda można by próbować zastępować je innymi teleskopami, jednak zeszłowieczny entuzjazm marzycieli wypatrujących w kosmosie innych inteligencji przez ostatnie dekady znacznie przygasł.

Zmieniła się też – i to radykalnie – nasza wiedza o Wszechświecie. Znamy już ponad 5 tys. planet pozasłonecznych. Wiemy też, że układy planetarne są w kosmosie powszechne. Obcy mogą więc być wszędzie – i nigdzie.

Źródło: National Geographic, NASA

Nasza autorka

Magdalena Salik

Dziennikarka i pisarka, przez wiele lat sekretarz redakcji i zastępczyni redaktora naczelnego magazynu „Focus". Wcześniej redaktorka działu naukowego „Dziennika. Polska, Europa, Świat”. Autorka powieści z gatunku fantastyki naukowej, ostatnio wydała „Płomień” i „Wściek”. Więcej: magdalenasalik.wordpress.com