Gwiazdozbiór Oriona: gdzie jest na niebie? Charakterystyka, pochodzenie, mitologia, znaczenie

W tym artykule:

1. Gdzie jest na niebie gwiazdozbiór Oriona?
2. Charakterystyka gwiazdozbioru Oriona
3. Pochodzenie gwiazdozbioru Oriona
4. Mitologia i znaczenie

Gwiazdozbiór Oriona leży w obszarze równika niebieskiego. Jako że równik dzieli sferę niebieską na część północną i południową, gwiazdy tej konstelacji położone są na obu. Na polskim niebie Oriona możemy najlepiej obserwować od miesiąca października do końca lutego. Następnie konstelacja niknie na zachodzie.

Gdzie jest na niebie gwiazdozbiór Oriona?

Orion to 26. pod względem wielkości konstelacja na nocnym niebie. Jest na tyle jasny, że nawet gołym okiem można dostrzec w nim około 120 gwiazd, a także mgławice. W Polsce gwiazdozbiór jest widoczny jesienią, zimą i wiosną. Znajdziemy go na niebie mniej więcej od października do maja. W lecie nie jest widoczny, ponieważ "wschodzi" w dzień.

W październiku możemy go w całości zobaczyć nad horyzontem po północy. W listopadzie już w godzinach późnowieczornych, czyli około 21:00-22:00 znajdziemy go nad horyzontem, patrząc w kierunku wschodnio-południowym. O tej samej porze w grudniu będzie już widoczny wysoko nad horyzontem. W lutym znajdziemy go już po zachodniej stronie nieba.

W którym mieście warto oglądać gwiazdy? 10 kosmicznych ciekawostek

Gdzie jest największy meteoryt świata? Gdzie najlepiej spośród miast obserwować gwiazdy? Kim byli afronauci?

Orion to gwiazdozbiór bardzo charakterystyczny, a przez to dosyć łatwy do znalezienia. Jest doskonałym punktem odniesienia do szukania Plejad. Tuż przy nim znajdziemy też gwiazdozbiór Skorpiona oraz gwiazdozbiór Wielkiego Psa, z jego najjaśniejszą gwiazdą - Syriuszem. Syriusz jest zresztą najjaśniejszą gwiazdą na nocnym niebie i jedną z najbliższych gwiazd południowego nieba.

Sąsiadujące z gwiazdozbiorem Oriona konstelacje to gwiazdozbiory Wielkiego Psa, Bliźniąt, Byka, a także Zająca. Gwiazdozbiór Oriona można znaleźć na niebie kierując się wzrokiem na południe od Bliźniąt i Byka.

Gwiazdozbiory nieba północnego możemy odnaleźć na mapie nieba - dowiemy się nie tylko gdzie szukać Oriona, ale też będziemy mogli łatwiej znaleźć gwiazdozbiór Lutni, gwiazdozbiór Smoka czy gwiazdozbiór Woźnicy. Orion posiada charakterystyczny kształt - gdyby połączyć kropki liniami, rzeczywiście powstanie coś na kształt łowcy z łukiem i maczugą, albo z mieczem i tarczą.

Charakterystyka gwiazdozbioru Oriona

Gwiazdozbiór Oriona jest 26. pod względem wielkości konstelacją, położoną w obszarze równika niebieskiego. Jest uznawany za najpiękniejszą konstelację na niebie. W Polsce to jeden z najbardziej charakterystycznych gwiazdozbiorów nieba zimowego, górujący na początku grudnia.

Pas Oriona to najjaśniejsza i najbardziej charakterystyczna część tego gwiazdozbioru. To asteryzm utworzony przez trzy jasne gwiazdy - ζ Ori (Alnitak), ε Ori (Alnilam) i δ Ori (Mintaka). Są to błękitne nadolbrzymy, znacznie bardziej masywne niż nasze Słońce.

Skąd wiemy, jaki wiek ma gwiazda?

Po stuleciach patrzenia przez teleskopy w nocne niebo wiemy całkiem sporo o gwiazdach. Astronomowie są w stanie określić kluczowe atrybuty każdej gwiazdy, takie jak jej masa czy skład. W jaki...

Alnitak to gwiazda potrójna, a Mintaka gwiazda wielokrotna, złożona z czterech składników. Choć nie są położone w tej samej odległości od Ziemi, sprawiają na niebie takie wrażenie, jakby były ustawione w jednej linii.

Niezwykle ciekawym elementem gwiazdozbioru Oriona jest Wielka Mgławica w Orionie, znana też jako Mgławica Oriona. To najjaśniejsza mgławica dyfuzyjna na niebie, którą można zobaczyć gołym okiem. Widoczna jest na południe od Pasa Oriona. To najbliższy nam obszar gwiazdotwórczy, czyli taki, w którym powstają gwiazdy.

Pod Pasem Oriona znajdziemy zaś Mgławicę Koński Łeb. To ciemna mgławica, odkryta jeszcze w roku 1888 przez Williaminę Fleming. Te mgławice - wraz z innymi, jak na przykład Mgławica Płomień i Messier 78 - tworzą Obłok Molekularny w Orionie, znany też jako Kompleks Oriona.

Właśnie w Orionie znajdziemy też gwiazdę Betelgezę. Betelgeza to czerwony nadolbrzym - 9 pod względem jasności gwiazda na nocnym niebie. Nazwa ta wywodzi się z języka arabskiego, a sama gwiazda widoczna jest na prawym ramieniu postaci Oriona. Ma wyraźnie czerwoną barwę - jesteśmy w stanie dostrzec to gołym okiem.

Tworzy wierzchołek tak zwanego "trójkąta zimowego", złożonego również z Syriusza (gwiazdy znajdującej się w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa) oraz Procjona (gwiazdy znajdującej się w gwiazdozbiorze Małego Psa). Betelgeza jest znacznie większa od Słońca. Gdybyśmy ustawili ją na jego miejscu, sięgałaby do orbity Jowisza.

Betelgeza umiera i pożegna się z nami jako supernowa. Z uwagi na odległość jej wybuch dostrzeżemy dopiero po długim czasie. Możliwe więc, że już wybuchła, ale spektakl ten zobaczą dopiero kolejne pokolenia. Jeśli wybuchła w przeszłości, być może uda się to dostrzec za naszego życia.

Starożytne miasta, które mieli odwiedzić kosmici. Czy można odnaleźć ich ślady?

Był rok 1954, kiedy Erich von Däniken, 19-latek z katolickim wykształceniem i pasjonat latających spodków, wspiął się na Wielką Piramidę w Gizie. Wówczas było to jeszcze dozwolone. Czte...

Najjaśniejszą gwiazdą w tej konstelacji jest Rigel. Jest to jednocześnie siódma najjaśniejsza gwiazda na niebie - pomijając Słońce. Rigel znany jest także pod nazwą Algebar i jest tak naprawdę złożony z czterech gwiazd. Rigel to skrót arabskiego określenia oznaczającego "lewą nogę olbrzyma".

W gwiazdozbiorze Oriona znajdziemy również gwiazdę Bellatrix, poświęconą walczącym kobietom. To niebieskobiały olbrzym, który znany był jako gwiazda poświęcona Amazonkom - wojowniczym kobietom, które zgodnie z grecką mitologią wywodziły się od boga wojny Aresa oraz nimfy Harmonii. W Orionie znajdziemy również Trapez - tworzą go cztery najjaśniejsze gwiazdy Wielkiej Mgławicy w Orionie.

Z komety Halleya powstał z kolei rój meteorów, przez który Ziemia w każdym roku przechodzi dwukrotnie. Jesienią to Orionidy, których 5-dniowe maksimum aktywności przypada na około 21 października. Wiosną z kolei rój obserwujemy jako eta Akwarydy w Wodniku.

Pochodzenie gwiazdozbioru Oriona

Gwiazdozbiór Oriona to bardzo stara konstelacja. Był znany już w Mezopotamii. Dla ówczesnych konstelacja przedstawiała Prawdziwego Pasterza Niebios. Sąsiadowały z nim Łuk i Strzała.

Czy zwierzęta potrafią używać gwiazd do nawigacji?

Dotychczas uważano, że człowiek jest jedyną z istot żyjących na ziemi, które potrafią dokładnie przyglądać się gwiazdom. Przez tysiąclecia Droga Mleczna na naszym niebie służyła jak...

Egipcjanie z kolei na terenie nekropolii memfickiej wybudowali szereg piramid, które odpowiadały swym położeniem gwiazdom gwiazdozbioru Oriona. Słynne piramidy w Gizie odzwierciadlają idealnie trzy gwiazdy z Pasa Oriona. Ziemskie odbicie nieba miało ułatwić faraonowi przejście w zaświaty.

Starożytni Grecy wierzyli, że konstelacja przedstawia Oriona - jednego z greckich bohaterów i syna boga Posejdona. Ta nazwa pozostała do dziś.

Mitologia i znaczenie

Orion to postać z mitologii greckiej. Był olbrzymem o dużej sile i urodzie. Orion był synem Posejdona (boga mórz, jezior, rzek, trzęsień ziemi, żeglarzy i rybaków). Jego matką była z kolei Euriale - jedna z trzech Gorgon. Jej imię oznaczało "dalekosiężna". Gorgony były to córki Forkosa i Keto - bóstw morza.

W innych wersjach mitu Orion był synem Hyrieusa z Beocji, czyli mitologicznego króla Hyrii. Orion był myśliwym z Beocji - to historyczna kraina w środkowej części starożytnej Grecji. Był też bratem Polifema - jednego z cyklopów.

Orion był olbrzymem - tak dużym, że mógł swobodnie kroczyć po dnie oceanu, a jego głowa znajdowała się ponad falami. Zgodnie z innymi przekazami umiał zaś chodzić po wodzie. Niestety, miał również gwałtowny charakter.

Każdy może być astronomem! Sprawdź, jak obserwować niebo

„I oto wyszliśmy znów zobaczyć gwiazdy" - pisał Dante. A żeby ujrzeć ich jasność potrzebna jest... ciemność. Sprzęt to sprawa drugorzędna.

Jego piękna żona, Side, została strącona do Tartaru, ponieważ mogła konkurować urodą z małżonką Zeusa, Herą. Szczyciła się nawet, że jest od niej piękniejsza, za co właśnie spotkała ją kara. Orion został oślepiony przez króla Ojnopiona za zgwałcenie jego córki, królewny Merope. Udało mu się jednak odzyskać wzrok dzięki promieniom słonecznym Heliosa.

Z mitem o Orionie związane są również Plejady. Były to nimfy zwiastujące dobrą pogodę, które Orion tak długo prześladował, aż zaczęły prosić Zeusa by je przemienił w zwierzęta. Później zaś zostały zmienione w gwiazdy - dziś zwane Plejadami. Orion prześladował też Hiady - nimfy zwiastujące złą pogodę.

Zgodnie z mitem, Orion zmarł na skutek ukąszenia skorpiona. Stało się to na Delos, dokąd zabrała go zakochana w nim bogini Eos. Wielki skorpion został nasłany przez boginię łowów Artemidę, którą Orion próbował zgwałcić.

Zgodnie z inną wersją mitu zabiły go jej strzały, ponieważ ją obraził. Po śmierci został umieszczony na nieboskłonie, tworząc tym samym gwiazdozbiór Oriona. Tuż przy nim można znaleźć gwiazdozbiór Skorpiona.