Hity z satelity. Co widział Hubble?

Początkowo nie wzbudził zbyt wielu emocji. Wyniesiony na orbitę na pokładzie wahadłowca Discovery 24 kwietnia 1990 r. Teleskop Kosmiczny Hubble’a szybko zaczął szwankować. Zamiast skupiać się na swoich międzygwiezdnych celach, drżał niczym wampir z fotofobią za każdym razem, gdy promienie słońca padły na jego panele solarne. Zaburzyło to działanie urządzenia do tego stopnia, że zapadło w elektroniczną śpiączkę. Na domiar złego okazało się, że Hubble jest krótkowidzem. Główne zwierciadło o średnicy 2,4 m, uznawane za najbardziej gładki duży obiekt, jaki człowiek kiedykolwiek stworzył, zostało zaprojektowane źle.

Zobacz galerię!

Jego budowa od początku była kompromisem. Astronomowie chcieli mieć większy teleskop na wyższej orbicie. Dostali mniejszy, orbitujący na wysokości jedynie 560 km, bo taki mieścił się w luku transportowym wahadłowca i pozostawał w zasięgu astronautów pracujących w przestrzeni kosmicznej. To umożliwiało im serwisowanie, ale naukowcy narzekali, że nauka została podporządkowana ambicjom asów przestworzy.

Mimo to wahadłowiec okazał się zbawieniem dla misji. Gdyby Hubble pozostał poza jego zasięgiem, mógłby przejść do historii jako bubel za miliard dolarów. Na szczęście zaprojektowany został tak, że jego główne elementy, od aparatów i komputerów po żyroskopy i nadajniki radiowe, można było łatwo naprawić. Z 12-tonowej porażki w najbardziej produktywną i popularną maszynę naukową na świecie przekształcono go podczas pięciu misji.

W efekcie Hubble dosłownie przesunął granice ludzkiej wiedzy. Wykorzystując ten teleskop, astronomowie uzyskali obrazy wyraźne jak nigdy przedtem i zajrzeli głęboko w przestrzeń kosmiczną i daleko wstecz w kosmiczny czas. Zrozumieli, że galaktyki powstały z mniejszych łatek złożonych z różnych elementów na wczesnym etapie istnienia wszechświata i że masywne galaktyki zwykle zawierają w swoich środkach supermasywne czarne dziury. Badania nad ciemnymi gwiazdami (tzw. karłami) potwierdziły, że normalna materia nie może wygenerować dość grawitacji, aby utrzymać galaktyki w całości. To oznacza, że odpowiedzialna za to „ciemna materia” musi być zbudowana z bardziej egzotycznego materiału. Pomiary prędkości galaktyk z kolei dostarczyły pierwszych wskazówek odnośnie istnienia „ciemnej energii”, tajemniczej siły obecnie zwiększającej szybkość rozszerzania się wszechświata.

Badacze pracujący z Teleskopem Hubble’a niedawno pochwycili światło z nowo narodzonej galaktyki widzianej tak, jak wyglądała 13 mld lat temu. Zmierzyli temperaturę gorącej planety krążącej wokół gwiazdy odległej od Ziemi o 260 lat świetlnych i odkryli trzy lodowe obiekty w zewnętrznej części Układu Słonecznego, które mogą wyznaczyć dalszy cel dla New Horizons, sondy NASA, która w lipcu minie Plutona.

Ogólnoświatowa popularność Hubble’a wynika jednak nie tylko z jego naukowych zalet, ale także pamiętnych zdjęć – błyszczących galaktyk, delikatnie połyskujących mgławic i pozostałości rozdartych gwiazd. Początkowo w kręgach NASA traktowano je pogardliwie i nazywano „ładniutkimi obrazkami” działu public relations. Ale ćwierć wieku później kosmiczne sceny zmontowane przez Zoltana Levaya i jego współpracowników w Instytucie Naukowym Teleskopu Kosmicznego (STSci), jak to ujął historyk NASA Steven J. Dick, wzbogaciły samo sedno idei tego, co możemy nazywać „kulturą”. To, że dla istot ludzkich te widoki są tak samo piękne i przemawiające równie mocno jak zdjęcia wschodów słońca i wierzchołków gór, na nowo potwierdza fakt, że natura jest jednością, a my jesteśmy jej częścią.

Tekst: Timothy Ferris

1 z 4

GALAKTYCZNY WALC

Oddziaływanie sił grawitacyjnych zagina dwie galaktyki spiralne, zwane razem Arp 273, które zbliżają się do siebie i przygotowują
do połączenia 300 mln lat świetlnych od nas.
– Wyglądają, jakby tańczyły – mówi Levay. – Będą orbitowały wokół siebie przez
eony lat, aż w końcu
się połączą.

2 z 4

NIEBIAŃSKIE SKRZYDŁA

Umierająca gwiazda wyrzucająca zewnętrzne warstwy przypomina motyla. Kolorowe mgławice planetarne takie jak NGC 6302 stały się bohaterami najbardziej popularnych zdjęć z Teleskopu Hubble’a. – Są bardzo piękne – mówi Levay – ale ich kształt jest determinowany przez niezwykle złożone zjawiska.

3 z 4

BLISKO I DALEKO

Na zdjęciu wykonanym techniką dużej głębi ostrości jasne gwiazdy błyszczą niedaleko, na Drodze Mlecznej. Większość pozostałych znajduje się w Galaktyce Andromedy. Miliardy lat świetlnych za nimi jaśnieją całe galaktyki. – Widzimy tu ni mniej, ni więcej, tylko cały ogrom kosmosu na jednym zdjęciu – mówi Levay.

4 z 4

GWIEZDNA MOC

Aparat szerokopolowy teleskopu patrzy przez mgławicę Koński Łeb, tworząc wyjątkowo szczegółowy obraz w podczerwieni. Zwykle wydaje się ona ciemna na jasnym tle, ale Teleskop Hubble’a
penetruje chmurę pyłu i gazu międzygwiezdnego. Dzięki temu wiemy, czego można się spodziewać po jego następcy – pracującym w tym trybie Teleskopie Jamesa Webba
– tłumaczy Levay.

Mozaika z czterech zdjęć