Jak powstał Księżyc? Jedna z teorii mówi o katastrofie na niewyobrażalną skalę

W tym artykule:

1. Jak powstał Księżyc – teorie
2. Jak powstał Księżyc – teoria wielkiego zderzenia
3. Jak powstał Księżyc – wyniki badań
4. Księżyc – ciekawostki

Mars ma ich dwa, Jowisz – 79, a Wenus żadnego. Nasz jedyny naturalny i stały satelita – Księżyc – oddalony jest od Ziemi o 384 tys. km. Oznacza to, że gdybyśmy chcieli dostać się na niego zwykłym samolotem, musielibyśmy lecieć 17 dni bez przerwy.

Jak powstał Księżyc? Stało się to 4,533 mld lat temu, w czasach, kiedy na Ziemi nie było jeszcze nawet śladów życia. Układ Słoneczny znajdował się wówczas w powijakach, a komety, meteory i asteroidy obijały się rykoszetem we wszystkich możliwych kierunkach.

Jak powstał Księżyc – teorie

Istnieje kilka teorii dotyczących tego, jak powstał Księżyc. Jedna z nich mówiła, że to fragment Ziemi, który się od niej oderwał wskutek działania sił odśrodkowych. Pozostałością po tym miałoby być ogromne zagłębienie, wypełnione obecnie przez Ocean Spokojny.

Księżyce - wierni towarzysze planet. Co kryją te fascynujące światy?

Różnorodne, niezwykłe, fascynujące, a każdy z nich inny. Na przykład, nasz naturalny satelita decyduje o przypływach i odpływach na Ziemi.

Inni uczeni uznali, że Księżyc powstał niezależnie od Ziemi. Jeden wariant zakłada, że stało się to w jej pobliżu, z tego samego dysku protoplanetarnego. Według drugiego wariantu Księżyc powstał gdzie indziej, a potem został „przechwycony” przez ziemską grawitację.

Jak powstał Księżyc – teoria wielkiego zderzenia

Najwięcej zwolenników w świecie nauki ma obecnie teoria wielkiego zderzenia. Zgodnie z nią, w chaosie panującym we wczesnym Układzie Słonecznym zderzyły się ze sobą dwa ciała niebieskie. Istniejąca od 34 mln lat proto-Ziemia i protoplaneta wielkości Marsa, zwana Theą. Thea w greckiej mitologii była jedną z tytanek i matką Selene, bogini Księżyca.

Co widać na Księżycu? Zależy od tego... gdzie mieszkasz

Na dryfującej po atramentowej nieskończoności cętkowanej kuli ludzie potrafią dostrzec różne rzeczy.

Protoplaneta Thea znajdowała się na orbicie młodej Ziemi. Podlegała oddziaływaniu grawitacyjnemu dwóch planet – Jowisza i Wenus, które destabilizowały jej ruch. Ostatecznie rozpędzona Thea uderzyła w Ziemię z prędkością 4 km/s i pod kątem 45 stopni.

O tym, co stało się potem, pisze w książce „Kosmos” astrofizyczka dr Becky Smuthurst: „Na skutek wytworzonej przy tym [zderzeniu] ogromnej energii protoplaneta stopiła się, podobnie jak połowa ówczesnej Ziemi. Mimo to Ziemia nadal się obracała, a tymczasem kawał upłynnionej skały wyrzuciło w kosmos. Upłynniona skała nie mogła jednak uciec przed siłą ziemskiego przyciągania, została więc wciągnięta w wirujący dysk, którego elementy zderzały się ze sobą, aż wreszcie utworzyły Księżyc”.

Do uformowania się naszego satelity doszło ok. stu lat po wielkim zderzeniu, w odległości 23 tys. km od Ziemi. Około 700 mln lat później na Ziemi pojawiło się życie.

Jak powstał Księżyc – wyniki badań

Sporą część Księżyca (ok. 31 proc.) zajmują duże ciemne obszary. Są to tzw. morza księżycowe – ogromne obszary zestalonej magmy. Za ich ciemny kolor odpowiada bazalt powstały z zastygłej lawy. Natomiast na niewidocznej stronie Księżyca praktycznie nie ma mórz księżycowych. Jego powierzchnia jest jaśniejsza, a płaszcz grubszy. Skąd ta różnica? Dlaczego lawa oblewała tylko jedną część Księżyca – tę widoczną z Ziemi?

NASA otwiera próbki pobrane przez ostatnich ludzi chodzących po Księżycu. Co chce odkryć?

Pół wieku po tym, jak astronauci Eugene Cernan i Harrison „Jack” Schmitt jako ostatni ludzie spacerowali po powierzchni Księżyca, amerykańska agencja kosmiczna odbezpiecza i poddaje analiz...

Zdaniem naukowców to rezultat zderzenia Thei z Ziemią. W czasie formowania się Księżyca pierwiastki radioaktywne wchodzące w jego skład – uran i tor – znalazły się na widocznej stronie satelity. Rozpad promieniotwórczy uranu i toru generuje ciepło. Badacze uważają, że to właśnie ono było przyczyną rozlewania się na połowie satelity mórz płynnej magmy.

Naukowcy odkryli też, że wewnątrz Ziemi znajdują się dwie zagadkowe struktury. Nazywane są superpióropuszami albo – bardziej fachowo – wielkimi prowincjami obniżonej prędkości fal poprzecznych. Zdaniem badaczy mogą to być resztki po kolizji z Theą.

Księżyc – ciekawostki

Krążąc wokół Ziemi nasz satelita kręci się wokół własnej osi w taki sposób, że wciąż jest zwrócony w naszym kierunku tą samą stroną. Niewidoczna strona Księżyca przez tysiąclecia pozostawała przed nami ukryta. Po raz pierwszy sfotografowała ją radziecka sonda Łuna 3 w 1959 roku.

To nie Photoshop. To nasz Księżyc i jest tęczowy

Nasz Księżyc potrafi być tęczowy. Dopiero teraz to dostrzegliśmy

Wody oceanów po stronie zwróconej ku Księżycowi są przez niego silniej przyciągane niż te po stronie przeciwnej. Siły te „rozciągają” oceany, nadając im kształt elipsy. Powstają wówczas dwa „wybrzuszenia” – obszary podwyższonego poziomu morza – po dwóch stronach Ziemi: zwróconej ku Księżycowi i przeciwnej, a obniżenie w miejscach prostopadłych do nich. Te deformacje okrążają Ziemię w rytm wschodów i zachodów Księżyca. Jednocześnie są ciągnięte przez obrót Ziemi, w wyniku czego wyprzedzają trochę Księżyc.

Z analiz sejsmicznych wynika, że jądro Księżyca jest stałe lub półpłynne. Otacza je płaszcz zbudowany z minerałów, częściowo stopiony w pobliżu jądra. Skorupa Księżyca ma grubość ok. 50 km, zbudowana jest ze skał, głównie tzw. anortozytów. Na niej znajduje się warstwa księżycowego pyłu, czyli regolitu, mająca od kilku do 20 m grubości.

Źródło: NASA.