Mały Obłok Magellana to nie jedna galaktyka, tylko dwie. Na to wskazuje nowe badanie

W tym artykule:

1. Czym jest Wielki i Mały Obłok Magellana?
2. Jak się bada inne galaktyki?
3. Ile jest Małych Obłoków Magellana?
4. Kto odkrył Obłoki Magellana?

Droga Mleczna nie jest samotną galaktyką. Jak większości dużych galaktyk, towarzyszą jej galaktyki satelitarne – czyli mniejsze skupiska gwiazd, pyłów, gazu i ciemnej materii. Nasza Galaktyka ma całkiem sporo takich towarzyszek. W promieniu miliona lat świetlnych od jej granic znajduje się około 60 galaktyk satelitarnych.

Czym jest Wielki i Mały Obłok Magellana?

Najbardziej znane są dwie z nich. To Wielki i Mały Obłok Magellana, dwie największe galaktyki satelitarne Drogi Mlecznej. „Wielki Obłok Magellana ma 14 tysięcy lat świetlnych średnicy, a jego masa stanowi 1 procent masy naszej Galaktyki. Mały Obłok Magellana jest o ponad połowę mniejszy. Galaktyki te znajdują się w odległości, odpowiednio, 160 i 200 tysięcy lat świetlnych od Ziemi” – pisze Paul Murdin w książce „Wszechświat. Biografia” (tłum. Bogumił Bieniok i Ewa L. Łokas).

Powyższy opis przedstawia stan wiedzy do ostatniego miesiąca tego roku. Być może jednak niedługo trzeba będzie go zmienić. Na serwisie preprintów naukowych arXiv.org pojawiła się bowiem praca międzynarodowego zespołu naukowców, która zawiera zaskakujące spostrzeżenie. Jej autorzy sugerują, że Mały Obłok Magellana to nie jedna, ale aż dwie galaktyki.

Jak się bada inne galaktyki?

Obłoki Magellana to nieregularne galaktyki karłowate, widoczne z południowej półkuli. Już w latach 80. poprzedniego wieku pojawiły się przesłanki, że Mały Obłok Magellana – zawierający kilkaset milionów gwiazd - może być w istocie dwiema galaktykami. Teraz znaleziono na to kolejne dowody.

Do Ziemi dotarł wyjątkowo silny promień kosmiczny. Naukowcy nie wiedzą, skąd się wziął

Do takiego zdarzenia dochodzi raz na kilka dekad. Z kosmosu nadleciała druga najsilniejsza cząstka promieniowania kosmicznego, jaką kiedykolwiek wykryto. Nie jest jasne, co jest jej źródłem.

Naukowcy wpierw przestudiowali dane zebrane przez sondę Gaia należącą do Europejskiej Agencji Kosmicznej. Umożliwiły one oszacowanie średnich prędkości gwiazd tworzących Mały Obłok Magellana. Dane z sieci australijskich radioteleskopów ASKAP pozwoliły z kolei dowiedzieć się więcej o ośrodku międzygwiazdowym w obu Obłokach. Dodatkowo wykorzystano instrumenty badawcze pozwalające określić skład chemiczny galaktyk.

Ile jest Małych Obłoków Magellana?

Zebrane dowody wskazują, że Mały Obłok Magellana składa się z dwóch części. Obie mają podobną masę i obie są powiązane grawitacyjnie z Wielkim Obłokiem Magellana. Różnią się jednak składem chemicznym i prędkościami. Na tej podstawie można zdaniem badaczy wnioskować, że Mały Obłok Magellana to nie jedna, ale dwie nieduże galaktyki.

Dlaczego nikt wcześniej na to nie wpadł? Ponieważ – obserwowane z Ziemi – znajdują się jedna za drugą. I to, jak na skalę kosmiczną, całkiem blisko siebie. Bliższą dzieli od nas 199 tys. lat świetlnych. Dalszą – 215 tys. lat świetlnych.

Kto odkrył Obłoki Magellana?

Tak dokładnie to nie wiadomo. „Rdzenni mieszkańcy półkuli południowej, na przykład australijscy Aborygeni, znają je już od zamierzchłych czasów” – pisze Paul Murdin. „Europejczycy zobaczyli je po raz pierwszy i wprowadzili do annałów historii podczas pierwszych wypraw odkrywczych na morza południowe”.

Obłoki pojawiły się np. na mapie gwiazd z 1516 r. sporządzonej przez włoskiego odkrywcę Andreę Corsalego. To pierwszy ich obraz, który przetrwał do naszych czasów.

Galaktyki zostały nazwane imieniem Ferdynanda Magellana, portugalskiego kapitana, który jako pierwszy poprowadził wyprawę dookoła świata. W relacji z niej, pióra włoskiego nawigatora Antonia Pigafetta, znajdują się wzmianki o Obłokach.

„Antarktyczny biegun [niebieski] nie jest tak usiany gwiazdami jak arktyczny, ponieważ widać tam wiele małych gwiazd skupionych razem, wyglądających jak dwa niezbyt jasne obłoki oddalone od siebie na niewielką odległość, a pośród nich widoczna jest tylko jedna lub dwie gwiazdy” – cytuje Pigaffetta Paul Murdin.

Jak widać – założenie, że Obłoki są dwa, jest bardzo stare. Nic dziwnego, że dopiero teraz doczekało się korekty.

Źródło: arXiv.org

Nasz ekspert

Magdalena Salik

Dziennikarka naukowa i pisarka, przez wiele lat sekretarz redakcji i zastępczyni redaktora naczelnego magazynu „Focus". Wcześniej redaktorka działu naukowego „Dziennika. Polska, Europa, Świat”. Pasjami czyta i pisze, miłośniczka literatury popularnonaukowej i komputerowych gier RPG. Więcej: magdalenasalik.wordpress.com