Odkryto starożytną gwiazdę. Pędzi przez kosmos z prędkością 600 km/s

W tym artykule:

1. Co wypatrzyli miłośnicy astronomii
2. Starożytna gwiazda, która może opuścić Galaktykę
3. Skąd się wzięła superszybka gwiazda?
4. Skład chemiczny nowo odkrytej gwiazdy

W kosmosie wszystko się porusza. Od pojedynczych planet, przez układy planetarne, po galaktyki. Ziemia obiega Słońce z prędkością 30 km/s. Wykonanie pełnego koła zajmuje jej rok. Słońce wraz z ośmioma planetami porusza się wokół centrum naszej Galaktyki z prędkością ok. 220 km/s. Okrążenie środka Drogi Mlecznej trwa ok. 230 mln lat. Przy tym wszystkim zaś Droga Mleczna również się porusza i za 4 mld lat zderzy się z naszą sąsiadką, galaktyką Andromedy.

Prędkości obiektów w kosmosie mogą więc przyprawić o zawrót głowy. Na dodatek zaś zdarzają się wyjątki, śmigające przez kosmos jeszcze szybciej niż wszystko inne. Ostatnio wykryto właśnie taką gwiazdę. Należy do bardzo rzadkiego rodzaju – podkarłów typu L. Pruje przez Wszechświat z prędkością aż 600 km/s. Czyli trzy razy szybciej niż Słońce!

Co wypatrzyli miłośnicy astronomii

Gwiazdę tę – oznaczoną skrótem J1249+36 – pomogli znaleźć miłośnicy astronomii. Wyłapano ją dzięki programowi Backyard Worlds: Planet 9. To projekt nauki obywatelskiej, w ramach którego chętni wspomagają naukowców w poszukiwaniu hipotetycznej Dziewiątej Planety Układu Słonecznego. Na razie takich chętnych znalazło się ok. 80 tys. Ich zadaniem jest przedarcie się przez gigantyczny zbiór danych, zebranych w ciągu 14 lat misji NASA WISE (Wide-field Infrared Survey Explorer).

„Projekt wykorzystuje niezwykłe zdolności ludzi, którzy są ewolucyjnie zaprogramowani do szukania wzorców i dostrzegania anomalii w sposób nieporównywalny z technologią komputerową” – napisano na stronie Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego. Ochotnicy tagują poruszające się obiekty, a gdy wiele osób oznaczy ten sam obiekt, sprawą interesują się zawodowi astronomowie.

Starożytna gwiazda, która może opuścić Galaktykę

W ten właśnie sposób wytropiono ultraszybką J1249+36. Gdy zmierzono jej prędkość, okazało się, że gwiazda ta mogłaby nawet przezwyciężyć siłę przyciągania Drogi Mlecznej i uciec z Galaktyki. Dalsze obserwacje, przeprowadzone w W.M. Keck Observatory na Hawajach, wyjaśniły, że to podkarzeł typu L.

Podkarły typu L to rzadko spotykane gwiazdy o bardzo małej masie i temperaturze. Są ubogie we wszystkie inne pierwiastki niż wodór i hel. Należą do najstarszych gwiazd w Drodze Mlecznej.

Takiej planety jeszcze nie widzieliśmy. Astronomowie odkryli wodny świat z gotującym się oceanem

Nowe obserwacje doprowadziły od odkrycia jednego z najdziwniejszych globów, jakie znamy. To najprawdopodobniej wodny świat z gotującym się oceanem. Odkrycie wywołało wśród naukowców spór.

Skąd się wzięła superszybka gwiazda?

Naukowcy zaproponowali trzy możliwe odpowiedzi na powyższe pytanie. Pierwszy scenariusz zakłada, że nietypowy podkarzeł był kiedyś częścią układu podwójnego. Towarzyszył w nim białemu karłowi, czyli „wypalonej” gwieździe na końcowym etapie ewolucji. W takich układach zdarza się, że biały karzeł podkrada materię towarzysza i czasami wybucha jako nowa. Jeśli zaś spadnie na niego dużo materii, może wybuchnąć jako supernowa. On sam zostanie całkowicie zniszczony, natomiast jego bliski towarzysz wystrzeli w kosmos z zawrotną prędkością.

Drugi scenariusz zakłada, że gwiazda J1249+36 w pewnym momencie przelatywała przez gromadę kulistą, czyli gęste skupisko gwiazd. W czasie swojej podróży natrafiła na układ podwójny, którego jednym ze składników była czarna dziura. Takie układy mogą zadziałać jak katapulty. I wyrzucić obiekty, które się do nich zbliżyły, nawet poza całą gromadę kulistą. Taki właśnie los mógł spotkać starożytną gwiazdę.

Trzeci scenariusz opiera się na hipotezie o pozagalaktycznym pochodzeniu J1249+36. Według niego ta gwiazda w ogóle nie pochodzi z Drogi Mlecznej, tylko z którejś z licznych galaktyk satelickich. Stamtąd mogły przybyć do nas również inne ultraszybkie gwiazdy. J1249+36 nie jest bowiem rekordzistką. Najszybsze gwiazdy poruszają się z prędkościami ponad 1000 km/s, jednak na razie nie znamy ich wiele.

Skład chemiczny nowo odkrytej gwiazdy

Który z tych trzech scenariuszy jest prawdziwy? Odpowiedź może przynieść dokładniejsze określenie składu chemicznego J1249+36. Jeśli będziemy wiedzieć, z jakich składa się pierwiastków, być może da się potwierdzić, czy w jej pobliżu wybuchła supernowa. Albo poszukać gromad kulistych z gwiazdami o zbliżonym składzie.

Odkrycie gwiazdy J1249+36 zaprezentowano na konferencji 244th Meeting of the American Astronomical Society. Praca o niej została przyjęta do publikacji w czasopiśmie „The Astrophysical Journal Letters”.

Źródło: ScienceAlert, UC San Diego, Space.com

Szukasz więcej fascynujących informacji na temat świata roślin i zwierząt, odkryć archeologicznych i nieskończonego Wszechświata? Zaprenumeruj magazyn „National Geographic Polska". Najnowszą ofertę znajdziesz na tej stronie.