Polska astronom zauważyła tajemnicze zjawisko w kosmosie. Określiła je mianem "WTF"
Wiedz, że gdy naukowiec określa nowe zjawisko mianem WTF, to coś się dzieje. Dokładnie tego wyrażającego zdziwienie akronimu miała użyć astronom Anna Kapińska do określenia nietypowych emisji radiowych wyłapanych z pomocą potężnego australijskiego radioteleskopu ASKAP (Australian Square Kilometre Array Pathfinder)
- Jan Sochaczewski
W tym artykule:
O WTF w prezentacji Kapińskiej wspomina jej kolega, prof. Ray Norris z School of Science uczelni Western Sydney University w swoim artykule na portalu ”The Conversation”. Donosi on tam o odkryciu przypominających obłoki dymu obiektów obserwowalnych jedynie w spektrum fal radiowych (w paśmie widzialnym światła ”nic tam nie ma”), których pochodzenia nie tłumaczy żadna dostępna teoria naukowa.
Polska badaczka, która szlify w astronomii i astrofizyce zdobywała m.in. w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, pracuje obecnie w amerykańskim Krajowym Obserwatorium Astronomii Radiowej (NRAO) w Socorro, w stanie Nowy Meksyk oraz, co ma większy związek z omawianymi tu nowymi dziwnymi obiektami w kosmosie, bierze udział w międzynarodowym projekcie tworzenia Ewolucyjnej Mapy Kosmosu (EMU).
Kilka dni po tym, jak swój ”obłok” dostrzegła Kapińska, podobny odnalazł jej kolega, Emil Lenc. Lenc i Kapińska korzystali z danych ASKAP zbieranych właśnie w celu tworzenia mapy EMU. Jak określa ten projekt prof. Norris, parafrazując przy okazji słowa z czołówki serialu Star Trek: Enterprise, ASKAP ”śmiało dąży tam, gdzie nie dotarł jeszcze żaden teleskop”.
Jak pisaliśmy niedawno, nowy radioteleskop Australijskiej Agencji Kosmicznej to niezwykle potężne narzędzie badawcze zdolne do wykrycia miliona nowych galaktyk w 10 dni. ASKAP potrafi szybko skanować olbrzymie połacie nieba, docierając głębiej i dalej, niż każdy teleskop obserwujący kosmos w paśmie widzialnym. Jego niezwykle przydatną cechą jest szczególna czułość pozwalająca wykrywać takie efemeryczne obiekty, jak owe WTF, obecnie nazywane już orkami (ang. odd radio circles, ORCs).
Polowanie na orki
Choć prof. Ray Norris przewidywał, że w olbrzymich zbiorach danych z ASKAP wyszukiwaniem ORC-ów zajmie się ”uczący się” algorytm, kolejne takie obiekty astronomowie działający przy projekcie EMU zdołali wypatrzyć gołym okiem. Mówimy tu naturalnie o dwuwymiarowej interpretacji danych radiowych dokonanych przez odpowiednie oprogramowanie do konwersji.
Na etapie, gdy znany był naukowcom tylko jeden ORC, brano pod uwagę, że jest to efekt błędu tego oprogramowania do konwersji danych. Szybko jednak potwierdzono ich obecność innymi radioteleskopami. Jak tłumaczy prof. Norris, nadal nie wiadomo jak daleko są, ani jak duże. Mogą być na Drodze Mlecznej i mieć kilka lat świetlnych średnicy, albo w odległej od nas części wszechświata, gdzie liczyć mogłyby miliony lat świetlnych.
Obserwując spektrum światła widzialnego, nasze oko zamiast ORC-a widzi pustkę. Te obiekty pojawiają się dopiero w spektrum emisji radiowych. Prawdopodobnie, twierdzą naukowcy, wywołują je chmury elektronów.
Wiadomo, czym nie są
Gdy nie wiadomo, z czym się ma do czynienia, trzeba przeprowadzić proces eliminacji tego, czym nie jest na pewno. ORC-i więc nie są pozostałościami po supernowych. Znajdują się za daleko od gwiazd naszej galaktyki i jest ich zbyt wiele, wyjaśnia prof. Norris.
ORC-i nie są też formą emisji dochodzącą z kierunku galaktyk przeżywających okres tworzenia się gwiazd. Nie dostrzeżono żadnego źródła uprawdopodobniającego takie założenie.
Wątpliwe, twierdzi prof. Norris, by były to emisje typowe dla galaktyk radiowych wywołane strumieniami elektronów z okolic supermasywnych czarnych dziur. ORC-i są niemal koliste, a chmury w galaktykach radiowych są mocno splątane.
Nie mogłyby być to tzw. pierścienie Einsteina, obrazy dalekich obiektów powstających w wyniku soczewkowania grawitacyjnego, bo jak tłumaczy autor tekstu na ”The Conversation”, ORC-i są zbyt symetryczne i nie mają typowego dla pierścieni Einsteina centralnego klastra.
Autentyczna zagadka
W analizie ORC-ów czekającej na publikację w czasopiśmie Australijskiego Towarzystwa Astronomicznego Kapińska, Lenc, Norris i szereg innych naukowców, omawiają wszystkie dostępne obecnie naukowe wyjaśnienia. I pozostają bez odpowiedzi.
- Trzeba więc przyjąć, że obserwujemy obiekty które mogłyby istnieć w teorii, ale nigdy nie zostały potwierdzone, jak olbrzymie fale uderzeniowe po silnych eksplozjach w odległych galaktykach. Takie wybuchy mogą, w teorii, wiązać się z Szybkimi Błyskami Radiowymi (FRB), albo falami grawitacyjnymi wywołanymi zderzeniami gwiazd neutronowych z czarnymi dziurami – zastanawia się prof. Norris.
Ciekawą teorią, choć z pogranicza popkultury, jest opinia dwóch rosyjskich naukowców widzących w ORC-ach wejścia do dziur w czasoprzestrzeni (ang. wormholes). Autorzy analizy z Australii szacują, że na widzialnym niebie istnieje około 1000 ORC-ów. Radioteleskopy na całym świecie wykorzystuje się, by odnaleźć je wszystkie i zrozumieć, czym właściwie są.