Reklama

W tym artykule:

  1. Wciąż odkrywane są nowe księżyce
  2. Uran i Neptun są słabo zbadane
  3. Księżyce lodowych gigantów
  4. Nowy księżyc Urana
  5. Nowe księżyce Neptuna
  6. Potrzebne dalsze badania
Reklama

Trzy nowoodkryte księżyce są najsłabszymi, jakie kiedykolwiek zaobserwowano za pomocą teleskopów naziemnych na orbitach dwóch lodowych olbrzymów – powiedział o odkryciu jeden z jego autorów, astronom Scott Sheppard z Carnegie Institution for Science. – Aby je dostrzec, musieliśmy posłużyć się specjalnym przetwarzaniem obrazu – dodał naukowiec.

Wciąż odkrywane są nowe księżyce

Nasza wiedza o Układzie Słonecznym wciąż rośnie. Jest to bezpośrednio związane z rosnącymi możliwościami technicznymi. Podobnie zwiększa się liczba dostrzeżonych księżyców ogromnych planet zewnętrznych. Czyli dwóch gazowych olbrzymów, Jowisza i Saturna, i pozostałych dwóch zamarzniętych światów – Urana i Neptuna.

W ostatnich latach Jowisz i Saturn zdominowały wyścig o największą liczbę satelitów. W 2023 roku, po krótkiej dominacji Saturna, na prowadzenie w konkurencji księżycowej ponownie wyszedł Jowisz. Liczba zaobserwowanych księżyców tego gazowego olbrzyma to aż 96. Ale zaledwie dwa miesiące później badacze z Tajwanu odkryli ogromną liczbę księżyców Saturna i w tej chwili to właśnie „zaobrączkowana” planeta jest bezdyskusyjnym królem. Wokół Saturna orbituje aż 146 księżyców!

Uran i Neptun są słabo zbadane

Im bardziej astronomowie skupiali się na Jowiszu i Saturnie, tym mniej czasu poświęcali Uranowi i Neptunowi. W dodatku dwie zewnętrzne lodowe planety znajdują się daleko od Ziemi. To sprawia, że nieczęsto wysyła się w ich kierunku misje robotyczne.

Planetarne bliźniaki? Uran i Neptun są do siebie znacznie bardziej podobne, niż dotychczas sądzono

Nowe fotografie pokazują, jak naprawdę wyglądają dwie najbardziej oddalone od Słońca planety. Jak się okazuje, Uran i Neptun mają bardzo podobny kolor.
Planetarne bliźniaki? Uran i Neptun są do siebie znacznie bardziej podobne, niż dotychczas sądzono (fot. Patrick Irwin)
Planetarne bliźniaki? Uran i Neptun są do siebie znacznie bardziej podobne, niż dotychczas sądzono (fot. Patrick Irwin)

Jedyną, która odwiedziła te lodowe światy, była sonda Voyager 2. Przeleciała w pobliżu Urana w 1985 roku, a Neptuna fotografowała w 1989 r. Uczonym pozostają obserwacje za pomocą teleskopów. A te mają swoje ograniczenia.

Księżyce lodowych gigantów

Ale to się właśnie zmieniło. Jak informują astronomowie, nowy księżyc Urana dostrzeżono za pomocą jednego z bliźniaczych teleskopów Magellana już w listopadzie 2023 roku. Co ciekawe, dane o możliwości istnienia takiego obiektu są datowane na 2021 rok.

Księżyce nie zostały jeszcze oficjalnie nazwane, ale, zgodnie z konwencją nazewnictwa księżyców dla obu planet, nowy księżyc Urana otrzyma nazwę nawiązującą do Szekspira. Dwa nowe księżyce Neptuna zostaną nazwane na cześć nereid, morskich bogiń z mitologii greckiej.

Nowy księżyc Urana

Na razie nowy księżyc Urana został nazwany S/2023 U1. Jest pierwszym nowym księżycem tej planety odkrytym od ponad 20 lat.

Ma około 8 kilometrów średnicy. To czyni go najmniejszym z księżyców Urana i jednym z najmniejszych znanych księżyców w Układzie Słonecznym. Natomiast jego okres orbitalny wynosi 680 dni.

Nowe księżyce Neptuna

Jaśniejszy z dwóch nowoodkrytych księżyców Neptuna, roboczo oznaczony jako S/2002 N5, został po raz pierwszy dostrzeżony w obserwacjach Magellana we wrześniu 2021 r. Następnie ponownie w październiku, a kolejne obserwacje datowane są na 2022 i 2023 r.

– Najpierw ustaliliśmy orbitę S/2002 N5 wokół Neptuna, do czego posłużyły obserwacje z lat 2021, 2022 i 2023. Wiemy też, że po raz pierwszy księżyc ten został dostrzeżony w pobliżu Neptuna w 2003 roku. Jednak później zniknął z obiektywów obserwatorów – powiedział Scott Sheppard. S/2002 N5 ma 23 kilometry średnicy, a jego okres orbitalny wynosi 9 lat.

Mniejszy, słabszy nowy księżyc Neptuna został dostrzeżony w 2021 roku za pomocą teleskopu Subaru. Został tymczasowo nazwany S/2021 N1. Mierzy 14 kilometrów (8,7 mil) średnicy. Okrążenie Neptuna zajmuje mu 27 lat.

Potrzebne dalsze badania

Nowoodkryte księżyce sugerują, że zarówno Uran, jak i Neptun są otoczone liczną grupą księżyców. Poruszają się one w sposób przypominający księżyce Saturna i Jowisza.

– Nawet Uran, którego oś obrotu jest wyraźnie przekrzywiona, posiada populację księżyców zbliżoną do tych obserwowanych wokół innych gigantycznych planet krążących wokół Słońca – stwierdził Sheppard.

Dodaje, że Neptun prawdopodobnie przechwycił daleki obiekt z pasa Kuipera. Nowe księżyce są podzielone na grupy o podobnych orbitach. Na przykład S/2023 U1 jest zbliżony do Calibana i Stephano. S/2002 N5 ma orbitę zbliżoną do Sao i Laomedei. Orbita S/2021 N1 jest zgodna z orbitami Psamathe i Neso.

Chociaż żadna z orbit nie jest identyczna, podobieństwa sugerują, że każda z tych grup księżyców mogła kiedyś stanowić jeden większy księżyc. Został on przechwycony przez grawitację planety, po czym rozpadł się na mniejsze fragmenty, które znalazły własne trajektorie.

Jeśli to prawda, to w każdej z tych grup mogą istnieć jeszcze mniejsze księżyce, które wciąż nie zostały zidentyfikowane. To odkrycie stanowi kolejny argument za wysłaniem w kierunku zewnętrznych obszarów Układu Słonecznego specjalnej sondy. Jej głównym zadaniem będzie obserwacja Urana i Neptuna oraz ich księżyców.

Reklama

Źródło: Carnegie Science.

Nasz ekspert

Ewelina Zambrzycka-Kościelnicka

Dziennikarka i redaktorka zajmująca się tematyką popularnonaukową. Związana z magazynami portali Gazeta.pl oraz Wp.pl. Współautorka książek „Człowiek istota kosmiczna”, „Kosmiczne wyzwania” i „Odważ się robić wielkie rzeczy”.
Reklama
Reklama
Reklama