Uran ciekawostki. Mnóstwo księżyców, niesamowite pierścienie i zapach zgniłych jajek

W tym artykule:

1. Uran ciekawostki: czy na tej planecie padają diamenty?
2. Uran ciekawostki: planeta, która „leży na boku”
3. Uran ciekawostki: jak wyglądają pory roku na tej planecie
4. Uran ciekawostki: ile trwa doba na Uranie?
5. Uran ciekawostki: ile planeta ma pierścieni i księżyców?

Uran to siódma, przedostatnia planeta Układu Słonecznego. Dalej od Słońca znajduje się tylko Neptun. Oba te globy bywają nazywane „lodowymi olbrzymami”. Nazwę zawdzięczają ultraniskim temperaturom – poniżej minus 200 st. C – panującym w ich atmosferach. W rzeczywistości i Uran, i Neptun zaliczają się do planet gazowych. Podobnie jak znacznie większe od nich Jowisz i Saturn.

Na pierwszy rzut oka Uran przypomina nieco Neptuna. Ma podobną budowę i skład chemiczny. Jego atmosfera – tak jak atmosfera Neptuna – składa się głównie z wodoru i helu, z dodatkiem wody, amoniaku i metanu. Temu ostatniemu Uran najprawdopodobniej zawdzięcza swój cyjanowy kolor (metan pochłania czerwoną część widma światła widzialnego).

Uran ciekawostki: czy na tej planecie padają diamenty?

Obecność węgla w atmosferze Urana – w cząsteczkach metanu – może być źródłem jeszcze jednego ekscytującego podobieństwa z Neptunem. Na początku lat 80. XX wieku naukowcy z Lawrence Livermore National Laboratory policzyli, że w bardzo wysokiej temperaturze i pod gigantycznym ciśnieniem metan rozpadnie się na wodór i węgiel. Atomy tego drugiego zaś ułożą się koło siebie tak ciasno, że powstaną diamenty.

Niesamowite zdjęcia pierścieni Urana. Lodowy świat „zapozował” naukowcom z Berkeley

Udało się zmierzyć temperaturę pierścieni i dowiedzieć czegoś wyjątkowego o jednym z nich. Pierścień nazywany epsilon jest wyjątkowy na skalę całego Układu Słonecznego.

W 1999 r. na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley wykazano, że warunki konieczne do tej przemiany istnieją wewnątrz Neptuna i Urana. To sugeruje, że na skaliste jądra obu tych planet mogą spadać diamentowe deszcze.

Uran ciekawostki: planeta, która „leży na boku”

Uran to pierwsza planeta, która została zaobserwowana za pomocą teleskopu. Dostrzegł ją w 1781 r. sir William Herschel. Obserwacje prowadził z ogrodu swojego domu w Bath w hrabstwie Somerset. Początkowo sądził, że odkrył nieznaną kometę. Jednak nie udało mu się dostrzec żadnego warkocza ani komy, czyli otoczki komety. To plus kołowa orbita nowego obiektu doprowadziły Herschela i innych naukowców z tamtego okresu do wniosku, że astronom odkrył nową planetę Układu Słonecznego.

Uran bywa widoczny z Ziemi. Jednak dostrzeżenie go gołym okiem może okazać się trudne. Większość informacji, jakie posiadamy na jego temat, zawdzięczamy sondzie Voyager 2. Przeleciała ona w pobliżu Urana w 1986 r. Odkryła nowe, nieznane wcześniej księżyce Urana i zaobserwowała nietypowe zjawiska pogodowe związane z nadzwyczaj dziwnym nachyleniem tej planety.

Sekrety archiwum NASA. Uran wystrzelił plazmową bańkę 22 000 razy większą niż Ziemia

Obserwacji Urana nie poświęcamy zbyt wiele uwagi. Jedyne obrazy z tej niebieskiej planety, jakimi dysponujemy, uzyskaliśmy dzięki sondzie Voyager 2 w 1986 roku. Jednak w zeszłym roku dwóch pl...

Wyobraźmy sobie glob, który toczy się po swojej orbicie, tak jakby leżał „na boku”. To właśnie jest Uran. Bardziej fachowo mówi się o tym, że oś obrotu Urana znajduje się niemal w płaszczyźnie Układu Słonecznego. Lub jeszcze inaczej – że oś obrotu Urana jest nachylona pod kątem 97,7 st. do kierunku prostopadłego do ekliptyki.

Uran ciekawostki: jak wyglądają pory roku na tej planecie

To nietypowe nachylenie skutkuje wieloma niespotykanymi nigdzie indziej w Układzie Słonecznym zjawiskami. Np. w czasie przesilenia Słońce znajduje się w zenicie nad jednym z biegunów Urana. Drugi pogrążony jest w całkowitych ciemnościach. Natomiast dzień i noc występują wyłącznie nad równikiem. Słońce pojawia się tu jednak bardzo nisko nad linią horyzontu – tak jak na Ziemi w okolicach podbiegunowych.

Uran okrąża Słońce w 84 lata. To oznacza, że na każdym biegunie przez 42 lata panuje dzień polarny, a przez kolejne 42 lata noc polarna. Niezwykłe nachylenie powoduje również, że Uran jest cieplejszy na biegunach niż na równiku.

Dlaczego planeta jest pochylona w tak dziwny sposób? Istnieje kilka hipotez, które mają to wyjaśnić. Pierwsza mówi, że gdy Układ Słoneczny dopiero się kształtował, w Urana uderzyła wielka protoplaneta. Zderzenie to miało spowodować nietypowe przechylenie się planety.

Saturn traci Tytana. Księżyc oddala się od planety

Czy księżyc Saturna może odlecieć w kosmiczną przestrzeń? Tak, choć nie nastąpi to szybko.

Druga hipoteza zakłada, że w przeszłości Uran posiadał dużego, nieistniejącego już naturalnego satelitę. To on miał sprawić, że planeta stopniowo się odchylała, aż znalazła się w obecnej pozycji. Teoria ta nie wyjaśnia jednak, co zdarzyło się z samym księżycem.

Uran ciekawostki: ile trwa doba na Uranie?

Wydawałoby się, że to proste pytanie, na które istnieje jednoznaczna odpowiedź. Ale niekoniecznie. Uran obraca się wokół własnej osi w 17 godzin i 14 minut. Jednak wysoko nad planetą wieją bardzo silne wiatry. I tam, na pewnych szerokościach geograficznych, niektóre części atmosfery wykonują pełny obrót wokół planety w zaledwie 14 godzin.

Z chmurami nad Uranem wiąże się jeszcze jedna ciekawostka. Cztery lata temu naukowcy zbadali ich skład chemiczny. Wykorzystali do tego spektrograf teleskopu Gemini na Hawajach. Odkryli wówczas, że w górnych częściach atmosfery znajduje się siarkowodór. Uran śmierdzi zgniłymi jajkami? – Lecąc nad Uranem, z pewnością natknęlibyście się na ten katastrofalny zapach – mówił Leigh Fletcher z Uniwersytetu Leicester w Wielkiej Brytanii, który dokonał opisanego odkrycia.

Uran ciekawostki: ile planeta ma pierścieni i księżyców?

Uran ma kilkanaście pierścieni. Niektóre są bardzo wąskie – mają zaledwie kilka–kilkanaście kilometrów szerokości. Dwa mają kolory: niebieski i czerwony. Pozostałe są ciemne.

Teleskop Webba przesłał na Ziemię pierwsze ostre zdjęcie. Jest fantastyczne!

Po dopasowaniu poszczególnych części głównego lustra Teleskop Webba wykonał pierwsze ostre zdjęcie. Znajduje się na nim gwiazda odległa od Ziemi o 2 tys. lat świetlnych.

Wokół tej planety krąży aż 27 księżyców. Największym z nich jest Tytania. Odkrył ją William Herschel i on też ją nazwał. Otrzymała imię królowej elfów ze „Snu nocy letniej” Williama Szekspira. Dzięki sondzie Voyager 2 wiemy, że Tytania jest lodowym księżycem, najprawdopodobniej pozbawionym własnej atmosfery.

Kolejny z księżyców Urana – Miranda – jest rekordzistą w innej dziedzinie. Znajduje się na nim największy klif w całym Układzie Słonecznym. Szacuje się, że uskok Verona Rupes może mieć nawet 20 km wysokości.