Re:Generacja – jak możemy działać lokalnie i chronić cenne ekosystemy?

Na całym świecie praktyki takie jak: wylesianie, regulacja rzek, budowa dróg czy zanieczyszczenia, przyczyniają się do niszczenia środowiska naturalnego. W efekcie, już nie tylko dobrostan, ale całe nasze istnienie zależy dziś od tego, czy uda nam się zatrzymać degradację ekosystemów. Działania skierowane na wspieranie i ochronę bioróżnorodności oraz powstrzymanie niszczenia przyrody powinny być realizowane przez każdego z nas. Razem możemy więcej stosując metodę małych kroków. Bardzo ważna jest również międzysektorowa współpraca różnych podmiotów na szczeblu globalnym i lokalnym.

W myśl tej idei powstał program Re:Generacja, który będzie realizowany przez Centrum UNEP/GRID-Warszawa, Fundację Veolia Polska oraz Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Celem programu jest odnowa Rezerwatu Morysin, czyli m.in. przywrócenie ekosystemu części Jeziora Wilanowskiego w Warszawie.

Re:Generacja

„Myśl globalnie, ale działaj lokalnie” to najlepsze motto projektów związanych z ochroną środowiska. Nasze miasta są przecież częścią większej całości, a tylko zdecydowane, lokalne działania mogą przynieść realne korzyści. „Jeśli od dziś do 2030 roku uda się odbudować w różnych miejscach na świecie 350 milionów hektarów zniszczonych ekosystemów wodnych i lądowych, możemy liczyć na powrót do obiegu usług ekosystemów wycenianych na 9 miliardów dolarów” — wyjaśnia Maria Andrzejewska, Dyrektor Generalna Centrum UNEP/GRID Warszawa.

Fundacja Veolia Polska i Grupa Veolia jako pierwsze w Polsce dołączyły do programu, ponieważ od 25 lat wspierają miasta w naszym kraju, w których Grupa prowadzi działalność. Veolia działa w obszarze zrównoważonego rozwoju i kładzie szczególny nacisk na edukację ekologiczną mieszkańców we współpracy z samorządami oraz troskę o zasoby naturalne.

„Żyjemy w epoce tzw. antropocenu, a więc ogromnego niszczycielskiego wpływu człowieka na ekosystemy naszej planety. To decydujący powód, dla którego Fundacja Veolia Polska i Grupa Veolia w Polsce zadeklarowały aktywny udział we współpracy na rzecz Zatoki Północnej Jeziora Wilanowskiego na terenie parku Morysin w Wilanowie. Łączymy siły trzech podmiotów reprezentujących trzy różne sektory, aby zapewnić pozytywny efekt naszej współpracy. Każdy z nas wniesie coś od siebie – ekspertyzę, praktyczne umiejętności i wiedzę, zasoby finansowe, ale przede wszystkim entuzjazm i wiarę, że poprzez lokalne inicjatywy tego typu mamy autentyczna szansę na zmianę i odnowienie, czy też regenerację, zasobów naturalnych” — podkreśla Izabela Rakuć-Kochaniak, Prezes Zarządu Fundacji.

Z kolei Agata Mazurek-Bąk, członkini Zarządu i dyrektor HR Grupy Veolia w Polsce oraz Europy Środkowej, dodaje: „W Veolii podchodzimy bardzo poważnie do kwestii środowiskowych. Ma to swoje podstawy w naszej globalnej strategii określonej jako The Purpose – Cel Istnienia. Jako jedna z niewielu firm określiliśmy w sposób czytelny nasze zobowiązania względem wszystkich interesariuszy, także wobec Planety. Chcemy, żeby nasze działania były w tym względzie użyteczne. Nie tylko widzimy swoją rolę jako lidera transformacji energetycznej, ale pracujemy w sposób skoordynowany na rzecz zrównoważonego rozwoju. Nie tylko wierzymy, że trzeba realizować biznes w sposób odpowiedzialny, z korzyścią dla społeczeństwa i środowiska, ale to robimy, m.in. poprzez wsparcie takich programów jak Re:Generacja”.

Ekosystem w warszawskim Wilanowie

Ekosystem Jeziora Wilanowskiego jest bardzo różnorodny – łączy w sobie aż trzy typy ekosystemu: miejski, leśny i wodny. Obszar ten znajduje się na terenie rezerwatu przyrody Morysin o łącznej powierzchni ponad 53 hektarów. Chroniony fragment Jeziora Wilanowskiego znajduje się w jego północnej części, tworząc tzw. Zatokę Północną i zajmuje powierzchnię 0,74 hektara; obejmuje też położoną na jeziorze wyspę.

Wyjątkowość tego ekosystemu polega na tym, że teren leśnego rezerwatu Morysin ukształtowały głównie liczne wylewy, w wyniku których żyzne namuły utworzyły unikatowe środowisko lasów łęgowych doliny Wisły – obszar ten podlega dziś ścisłej ochronie. Charakterystyczne dla krajobrazu rezerwatu są też drzewa pomnikowe, bogata flora i fauna, a także relikty XIX-wiecznej kompozycji krajobrazowej. Sama Zatoka Północna – kiedyś odrębny zbiornik wodny służący jako miejsce na ścieki – obecnie jest połączona z Jeziorem Wilanowskim i podlega zarządowi Pałacu Króla Jana III Sobieskiego w Wilanowie.

Zagrożenia dla ekosystemu Jeziora Wilanowskiego

Ze względu na eutrofizację i ograniczoną wymianę wód ekosystem Zatoki Północnej jest narażony na liczne zagrożenia. Należą do nich: postępujący zakwit glonów, rozmywanie brzegów zbiornika spowodowane zmianami poziomu lustra wody, a w konsekwencji – zanieczyszczenie wód powierzchniowych i gruntowych, zaburzenia w gospodarce wodnej, a nawet niekorzystne zmiany w bioróżnorodności fauny.

Zagrożeniem dla części rezerwatu Morysin obejmującej Zatokę Północną Jeziora Wilanowskiego jest też presja inwestycyjna – rozbudowa infrastruktury czy obszarów mieszkalnych realizowana kosztem utrzymania równowagi ekosystemu. Nie bez znaczenia jest też, wzmożony wiosną i latem, ruch pieszy i rowerowy – przyczynia się on do dodatkowego zaśmiecenia i zanieczyszczenia terenu, a także do płoszenia zwierząt.

Planowane działania w obrębie ekosystemu Morysin

Najważniejsze działania uruchomione w Wilanowie w ramach inicjatywy Re:Generacja obejmą umocnienie i uzupełnienie linii brzegowej jeziora, a także oczyszczenie i uporządkowanie terenu wokół zbiornika. W kolejnym etapie planowane jest natomiast oczyszczenie basenu zbiornika z namułów, wywóz i utylizacja urobku, a w końcowej fazie prac – wprowadzenie roślinności do strefy przybrzeżnej i dalsze jej kształtowanie.

W pracę zaangażują się nie tylko osoby kierujące akcją, ale także pracownicy Veolii w ramach wolontariatu – wiosną 2022 planowane jest sadzenie roślin w strefie przybrzeżnej.

Razem dla środowiska

Inicjatywa Re:Generacja łączy w sobie działanie na rzecz ochrony przyrody z walorem edukacyjnym i społecznym – do udziału w programie zapraszane są służby ochrony przyrody czy lokalne organizacje pozarządowe. Ich celem jest zainteresowanie tematem odnowy ekosystemów jak największej liczby osób. W ramach programu możliwe jest także zgłoszenie innych ekosystemów, które wymagają podjęcia działań.

W przypadku rezerwatu Morysin, dzięki zaangażowaniu trzech podmiotów, będzie możliwe osiągnięcie wielowymiarowych efektów środowiskowych, a jego rewitalizacja będzie flagowym projektem na rzecz ochrony i odtworzenia istniejących ekosystemów w Warszawie.