Jak to możliwe, że w tak rozwiniętym kraju kobiety doszły do głosu dopiero w 1971 roku?

Myślę o Hillary, która na Konwencji Demokratów wystąpiła w białym garniturze. Sto lat wcześniej właśnie tak ubierały się kobiety domagające się praw wyborczych. Sufrażystki wszystko nosiły białe, nawet kapelusze.

Dziś dzięki pryzmatowi wiemy, że biały zawiera w sobie wszystkie kolory. Strój sufrażystek to symbol. Miał sugerować, że polityka powinna uwzględniać wszystkich, że każdy - w tym kobiety - powinni mieć prawo do głosowania, ubiegania się o urząd, startowania w wyborach prezydenckich. Tak powinno być. Demokracja zdaje się w naturalny sposób zapraszać wszystkich.

Ale to nieprawda. Demokracja może też wybrać inną drogę. Może wykluczać. I tak właśnie było, w najmniej spodziewanym miejscu – w Szwajcarii!

Szwajcaria jest jedną z najstarszych demokracji. Dorośli przedstawiciele płci męskiej zaczęli zbierać się na placach szwajcarskich miast, by głosować już w 1291 roku. Wielokrotnie korzystali ze swojego demokratycznego przywileju odmawiania prawa do głosowania swoim matkom, córkom i siostrom. Nie spieszyli się, by zmienić zdanie. Kobiety otrzymały prawo wyborcze dopiero w 1971 roku.

Po dziś dzień, by zmienić narodową konstytucję, cały naród musi przystąpić do głosowania. W Szwajcarii panuje demokracja bezpośrednia – i oddolna. Prawa konstytucyjne nie są zmieniane przez organy legislacyjne – zmiany wymagają organizowania narodowych referendów. Od lat 80. XIX wieku Szwajcarki, w coraz liczniejszej grupie, domagały się od głosujących – czyli mężczyzn – praw wyborczych. A mężczyźni konsekwentnie im tego odmawiali, co w demokracji bezpośredniej jest zgodne z prawem. Demokracja i postęp nie zawsze idą w parze.

Ile jeszcze?

Kiedy w 1928 roku Brytyjki otrzymały pełne prawo wyborcze, szwajcarskie aktywistki zorganizowały paradę w Bernie – ulicami miasta przetoczył się gigantyczny model ślimaka, który zdawał się zadawać pytanie: jak długo jeszcze musimy czekać?

Głosowanie powszechne w tej sprawie zorganizowano dopiero w 1959 roku. Przeciwnicy (w tym również kilka żeńskich organizacji) prowadzili kampanie przeciwko głosom na „tak”, twierdząc, że kobieta powinna zostać w domu i wychowywać dzieci. Jeden z plakatów kampanii przedstawia zapomnianego, wyrzuconego smoczka, na którym siedzi mucha. Na plakacie widnieje napis: „Prawo wyborcze dla kobiet: NIE”.

… i głosy na „nie” wygrały z łatwością. Wynik wyniósł 67 procent do 31. Zaledwie jeden z kantonów, we francuskojęzycznej części, przyznał kobietom prawo wyborcze – ale tylko lokalnie.

W latach 60. Szwajcaria została zaproszona do podpisania Europejskiej konwencji praw człowieka, jednak liderzy kraju poprosili o wyłączenie kraju z umowy. Ogłosili, że nie przyznają kobietom prawa wyborczego. Tak więc podczas dekady, kiedy studenci organizowali marsze i buntowali się, Szwajcaria z determinacją pozostawała na innym torze do czasu, aż pojawiła się prośba o drugie głosowanie. Pytanie było takie samo jak poprzednio: czy powinniśmy pozwolić kobietom głosować w wyborach powszechnych?

7 lutego 1971 roku wynik głosowania zmienił się o 180 stopni: 66 procent za i 34 procent przeciw. Prawie całkowicie na odwrót.

Co się stało?

Należy pamiętać, że mowa o rozwiniętym, uprzemysłowionym kraju w środku Europy, w którym edukacja jest na wysokim poziomie. Otaczają go państwa, które prawo wyborcze zagwarantowały kobietom wiele lat wcześniej.

Może Szwajcarzy zaczęli się po prostu wstydzić tej przepaści? Trudno stwierdzić. Niemniej dziwi fakt, że jedna z najstarszych demokracji bezpośrednich w Europie, najdłużej chroniła swojego status quo.

Ponadto nie wszystkie lokalne rządy od razu zgodziły się na zmianę. Jeden z kantonów, Appenzell Ausserrhoden, dał kobietom prawo wyborcze dopiero w 1989 roku. Sąsiedni kanton, Appenzell Innerrhoden, głosował przeciwko prawu wyborczemu dla kobiet w 1973, 1982 i ponownie w 1990 roku. Ten szwajcarski zakątek jest wyjątkowo konserwatywny.

Kathryn Schulz w swojej książce pt. Być w błędzie. Przygody w krainie pomyłek pisze:

Do dzisiaj głosowania odbywają się poprzez unoszenie rąk na placach do głosowania. Wiele zbierających się mężczyzn zamiast kart do głosowania unosi wówczas szable. Rząd federalny musiał w 1991 roku sam narzucić zmiany i to dopiero po tym, jak cztery lokalne kobiety wniosły do sądu skargę. Ostatecznie w 1990 roku sąd najwyższy Szwajcarii zmusił każdy kanton do podporządkowania się wprowadzonej do narodowej konstytucji poprawce zakładającej równe prawa dla kobiet i mężczyzn.

Pełny tekst artykułu znajduje się tutaj.

Tekst: Robert Krulwich
Źródło: news.nationalgeographic.com