Tatuaże Deq, czyli ginąca tradycja z Kobane. "Kiedyś uważano je za piękne" [FOTOREPORTAŻ]

COBURN DUKEHART: Gdzie spotkałaś te kobiety i co sprawiło, że chciałaś je sfotografować?

JODI HILTON: Pracowałam w przygranicznym tureckim miasteczku znajdującym się po drugiej stronie granicy z Kobane, fotografując amerykańskie ataki powietrzne, przygraniczne wioski i pogrzeby bojowników, kiedy wpadłam na pomysł stworzenia tej serii portretów. Większość zdjęć wykonałam w obozach dla uchodźców w Suruc, ale kilka zrobiłam też w obozie w irackim Kurdystanie, innym miejscu, gdzie uchodźcy z Kobane znajdowali schronienie.

Od dawna fascynują mnie regionalne tatuaże na twarzy, zwane Deq. Widziałam je w Turcj, zarówno wśród Arabów, jak i Kurdów, zwłaszcza w prowincji Urfa, ale dopiero konflikt w Kobane uświadomił mi, że tradycja ta w naturalny sposób rozszerzyła się przez granicę na Syrię. Po obu stronach granicy ludzi łączą język, plemię i tożsamość etniczna, więc ma to sens, że dzielą oni również inne wartości kulturowe.

Amina Saleh z Kobane, 60 lat, w obozie dla uchodźców w Suruc, w Turcji. Matka szóstki dzieci, której twarz została wytatuowana, gdy miała około dziesięciu lat. PHOTOGRAPHS BY JODI HILTON

Byłam ciekawa poszczególnych aspektów tradycji Deq, na przykład tego, dlaczego spotyka się je prawie wyłącznie u kobiet powyżej 60. roku życia. Dlaczego i kiedy ludzie zaprzestali tej praktyki? Poza tym, chciałam zrozumieć znaczenie linii i kształtów oraz dowiedzieć się, dlaczego są one najczęściej umieszczane między ustami a podbródkiem. W moich oczach tatuaże przypominały jakby nie zadbaną brodę, ale w przeszłości uważano je za szczyt atrakcyjności.

COBURN: Możesz mi opowiedzieć trochę o historii tych tatuaży?

JODI: Trudno znaleźć fakty historyczne na temat kurdyjskiej tradycji Deq. Możemy jednak przypuszczać, że tatuaże te nie są przypisane wyłącznie Kurdom lub temu konkretnemu regionowi, ale są rozpowszechnione w dużej części świata islamskiego.

Wiele kobiet opowiadało, że były tatuowane przez "nomadę" lub "cygankę" i te podróżujące artystki tatuażu mogły przenieść tę tradycję na inne tereny. Niektóre z tych wzorów są jednak wyjątkowe, być może nawiązują do religii przedislamskich, które w pewien sposób nadal żyją w sercach niektórych Kurdów.

Amina Abdel Majid Suleyman z Kobane, około 70 lat, w obozie dla uchodźców Rojava w Suruc w Turcji. Jest matką siedmiorga dzieci i opiekuje się dwoma wnukami, których matka zmarła. "Zostałam wytatuowana jako dziecko, prawdopodobnie w wieku około sześciu miesięcy" - mówi. PHOTOGRAPHS BY JODI HILTON

Tatuaż twarzy jest wykonany z sadzy i mleka z piersi, a czasami z płynu z pęcherzyka żółciowego owcy lub kozy. Wzór jest rysowany na skórze, a następnie wykonuje się serię małych nakłuć igłą do szycia. Następnie na wzór rozprowadza się mieszankę, która pokrywa go strupkami i pozostawia tatuaż. Większość z nich wykonuje się w wieku od ośmiu do dwunastu lat. Jedna z kobiet wytatuowała nawet własne piersi, otaczając sutki cienką, okrągłą linią.

COBURN: Jaka jest symbolika tych tatuaży?

JODI: Powszechne symbole to odwrócone litery V; symbole Ziemi, takie jak słońce, księżyc i gwiazdy; kropki i pnącza, zwłaszcza na dłoniach; a czasami także motywy zwierzęce.

Etnomuzykolog Fethi Karkecili pomógł mi zinterpretować te symbole. Jego zdaniem symbole roślinne odnoszą się do pożądania płodności, wydajności i siły. Symbole V są identyfikatorami plemiennymi, wielkość symbolu odpowiadaja wielkości grupy rodowej. Jedna z poznanych przeze mnie kobiet miała na brodzie bliźniacze gazele, prawdopodobnie w nawiązaniu do piękna i wdzięku zwierzęcia.

Badiya Jelal Aqil, 33 lata, i jej córka Fatma Tamra, 12 lat. "Mojej córce podoba się mój tatuaż na twarzy i poprosiła o taki sam" - powiedziała Aqil, która uciekła z mężem i pięciorgiem dzieci z syryjskiego, kurdyjskiego miasta Kobane do obozu Arbet w irackim Kurdystanie. Mówi, że jej babcia zrobiła jej tatuaże, które mają postać trzech prostych kropek na twarzy i trzech na lewej ręce. Fatma ma tylko jedną kropkę między oczami. PHOTOGRAPHS BY JODI HILTON

Często podawanym powodem, dla którego tatuaże są rysowane głównie od wargi do brody jest to, że dzięki nim z ust kobiety może wydobywać się słodycz, gdy mówi. Tatuaż między oczami zapewnia ochronę przed nazarem, czyli złym okiem. Księżyc obok oka może oznaczać, że kobieta lub jej rodzina przeszła z jazydyzmu na islam, ale nadal zachowuje niektóre z religijnych tradycji.

Niektóre kobiety pokazywały mi również tatuaże w "sekretnych miejscach", na przykład na kostce, szyi, a nawet na piersiach. Przeważnie mówiły one, że poprzez tatuaż twarz kobiety była upiększana, ale niektórzy eksperci twierdzą, że naprawdę piękne kobiety czasami miały duże i mocne tatuaże wykonane w celu ukrycia ich piękna, aby chronić je przed złym okiem.

Zubeyda Ali, 60 lat, która uciekła z Kobane z całą rodziną, w tym z dziesięciorgiem żonatych dzieci i 25 wnukami, została wytatuowana w wieku 13 lat. Ma duży tatuaż na lewej ręce i kilka małych tatuaży w kształcie odwróconego V na brodzie. Jej mąż, Nuh Shahin, mówi: "Wszyscy mężczyźni uwielbiali dziewczyny z tatuażami". Pobrali się, gdy ona miała 13 lat, a on 20. PHOTOGRAPHS BY JODI HILTON

COBURN: Czy miałaś poczucie, że te kobiety były dumne ze swoich tatuaży? Czy może wstydziły się ich?

JODI: Niektóre z kobiet, które fotografowałam wstydziły się swoich tatuaży. W późniejszym okresie życia zdały sobie sprawę, że zgodnie z islamem są one zakazane albo poczuły się staroświeckie. Ale większość kobiet chętnie mówiła o swoich tatuażach. Był to temat innym niż wojna, ponure życie uchodźcy, ból związany ze śmiercią w rodzinie i utratą domu.

Jedna z kobiet z radością dzieliła się opowieściami o fascynacji męża jej tatuażami, opowiadając ze szczegółami jak całował wytatuowane miejsca na jej ciele, w tym szyję i wewnętrzną część ramienia. W innym przypadku, kobieta wyraźnie cieszyła się słysząc, jak jej mąż wspomina, jak od pierwszego wejrzenia zakochał się w swojej przyszłej żonie. Uważał, że zarówno ona, jak i jej tatuaże są piękne. Pięćdziesiąt lat później, kiedy dzielą oni ciasny namiot w obozie dla uchodźców, on nadal tak uważa.

COBURN: Czy to wymierająca forma sztuki? Czy młodsze kobiety z tej kultury kontynuują tę tradycję?

JODI: Tradycja Deq przestała być praktykowana, w większości przypadków około 50 lat temu.

Jeśli w jakimkolwiek momencie spotykaliśmy kobiety poniżej 50. roku życia z tatuażami Deq, ich wzory były minimalistyczne, jak na przykład zwykła kropka na policzku, między oczami lub na brodzie. Prawie wszystkie kobiety, z którymi przeprowadzałam wywiady, były córkami wytatuowanych kobiet, ale prawie żadna z ich córek nie kontynuowała tej tradycji. Kiedy pytałem je dlaczego, najczęściej mówiły mi, że nie jest to "nowoczesne" lub jest to "staromodne".

Adule Ali z Kobane, około 80 lat. "Kiedy byłam młoda, cyganka zrobiła mi tatuaże" - powiedział Adule. Była panną młodą w młodym wieku, a jej mąż był najwyraźniej tak zachwycony jej urodą, że gdy ją zobaczył, przypadkowo odciął sobie palec kosą, której używał do cięcia pszenicy. PHOTOGRAPHS BY JODI HILTON

Doszłam do wniosku, że globalizacja w połączeniu z upowszechnieniem się islamskich wierzeń religijnych sprawiły, że kobiety są przekonane co do tego, że według islamu taka zmiana własnego ciała to haram.

COBURN: Jakie masz nadzieje odnośnie tego, co osoby oglądające Twoje zdjęcia z nich wyniosą?

JODI: Chciałam zrobić te zdjęcia w formie dokumentu historycznego, aby upamiętnić te kobiety i ich tatuaże, tak byśmy po ich odejściu mogli je nadal pamiętać. Chciałam również zwrócić uwagę na coś wyjątkowego w kulturze ludzi z Kobane, oprócz ich statusu uchodźców.

Adule Imam Sheik Muhamad z Kobane, 60 lat, z dwójką swoich wnuków. "Nie chciałam tatuaży, bo ich wykonanie było bardzo bolesne, ale kiedy zobaczyłam efekty, spodobało mi się to. W naszych czasach uważano, że są one piękne, ale teraz już nie" - mówi. PHOTOGRAPHS BY JODI HILTON

Jodi Hilton to amerykańska fotoreporterka, która od 2010 roku pracuje w Turcji i na Bałkanach. Wcześniej pracowała w Cambridge w stanie Massachusetts, jest absolwentką Missouri School of Journalism i współpracownikiem włoskiej agencji NurPhoto. Jej prace były publikowane na całym świecie w gazetach i czasopismach, w tym w National Geographic (Włochy) i National Geographic Traveler. Zobacz więcej jej prac na jodihilton.com, wejdź na jej blog, i śledź jej profil na Instagram.

Źródło: NationalGeographic.com: The Last Tattooed Women of Kobane