National Geographic 5/24

Zaratusztrianizm to najstarsza nieprzerwanie praktykowana religia monoteistyczna na świecie, której korzenie sięgają drugiego tysiąclecia p.n.e. Historycy nie są pewni, gdzie dokładnie nauczał prorok Zaratusztra, który położył podwaliny pod tę wiarę. Wiemy jedynie, że działo się to gdzieś w Azji Środkowej. Zaratusztrianizm prezentuje dualistyczną wizję świata, zakładającą odwieczną walkę między siłami dobra i zła. Stąd wyrasta moralny imperatyw, by jednostki wybierały prawość i postępowały etycznie.

Dziś liczba wyznawców zaratusztrianizmu szacowana jest na mniej niż 200 tys. Najwięcej jest ich w Indiach i Iranie. Coraz większą popularność religia ta zyskuje jednak na Zachodzie. W samych Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii żyje łącznie 20 tys. zaratusztrian.

Wschodni kult trafia tu na podatny grunt m.in. z powodu swojego „zielonego przesłania". Etyka środowiskowa, będąca ważnym elementem nauczania Zaratusztry, głęboko rezonuje ze współczesnymi obawami dotyczącymi katastrofy klimatycznej. Szacunek dla natury i konieczność ochrony świętych żywiołów – ognia, wody i ziemi – znajdują odzwierciedlenie w globalnych ruchach na rzecz troski o środowisko. O diasporze walczącej o przetrwanie prastarej religii przeczytasz w reportażu Kristin Romey na str. 16.

W tym numerze publikujemy również materiały o fascynująco inteligentnych ośmiornicach, sztuce naskalnej Ameryki oraz fenomenie kredowych strumieni Anglii. Życzę przyjemnej lektury.

Spis treści

8 | W centrum uwagi

16 | Strażnicy ognia
Zaratusztrianizm narodził się 3,5 tys. lat temu w Azji Środkowej. Swego czasu był np. religią państwową Imperium Sasanidów praktykowaną przez miliony wiernych. Dziś ponad 100 tys. wyznawców tego kultu na świecie, mimo licznych wyzwań i przeciwności, wciąż żyje jego zasadami.

42 | Burzowe pasy Jowisza
Obrazy i dane przesłane na Ziemię przez należącą do NASA sondę Juno dają szczegółowy obraz wiecznie szalejących potężnych burz na powierzchni gazowego olbrzyma, największej planety Układu Słonecznego.

44 | Sekrety ośmiornic
Potwory z głębin? W żadnym wypadku. Raczej cuda naszego świata. Stworzenia z niezwykłą budową i umiejętnościami kamuflażu. Ale przede wszystkim uderzającą jak na głowonogi inteligencją wytworzoną przez mocno rozproszony układ nerwowy.

72 | Powrót do życia
Ponad pięć wieków temu inkaska dziewczyna została złożona w ofierze bogom na jednym z andyjskich szczytów. Z upływem czasu ciało uległo naturalnej mumifikacji. Dziś badaczom udało się zrekonstruować jej twarz.

76 | Sztuka naskalna
Od błotnych glifów znalezionych w ciemnej jaskini w Alabamie po petroglify na piaskowcowych skalnych ścianach w Wyoming, wielowiekowe dzieła sztuki tubylczej zdobią krajobrazy całej Ameryki Północnej.

98 | Na ratunek lemurom
Ma Madagaskarze pewna prymatolożka stara się ratować zagrożone lemury, propagując wśród mieszkańców wsi hodowlę „bekonowych owadów”.

104 | Starożytny gadżet
Liczący sobie 1700 lat rzymski niezbędnik zdumiewająco przypomina dzisiejszy „nóż szwajcarski”.

106 | Strumienie po rehabilitacji
Większość światowych strumieni kredowych znajduje się w Anglii. Te niezwykle cieki wodne, występujące tylko na podłożu kredowym, w czasie urbanizacji mocno ucierpiały. Teraz jednak grono zapaleńców poświęca czas, energię i pieniądze, by doprowadzić do ich renaturyzacji.