National Geographic 6/24

Na wstępie

Czuliśmy się jak astronomowie, którzy po raz pierwszy spojrzeli przez Teleskop Hubble’a i zobaczyli te wszystkie puste przestrzenie, które nagle wypełniły się gwiazdami i galaktykami. Oto rozległa puszcza, o której wszyscy myśleli, że jest prawie pusta. Kiedy jednak usunęliśmy drzewa, wszędzie były ślady człowieka – opowiada Thomas Garrison, jeden z bohaterów reportażu Toma Clynesa Odkrywanie Majów.

Choć w Gwatemali i na Jukatanie od ponad 100 lat prowadzone są badania nad cywilizacją Majów, dopiero od niedawna – dzięki zastosowaniu technologii LIDAR – można mówić o prawdziwym przyspieszeniu prac. LIDAR pomaga przenikać przez gęstą roślinność i dokładnie mapować powierzchnię ziemi. W Meksyku i Gwatemali, gdzie starożytne ruiny są porośnięte gęstymi lasami, LIDAR pozwala ujrzeć urbanistyczne układy całych miast. Co ciekawe, dzięki LIDAR-owi można też mierzyć wysokość gór. Niedawne pomiary pomogły oszacować, jak wysoki tak naprawdę jest najwyższy szczyt Polski.

Więcej o odkryciach dokonanych z użyciem tej technologii przeczytasz w serwisie national-geographic.pl, gdzie opisujemy m.in., jak skanowanie laserowe ujawniło w Hiszpanii ruiny fortecy sprzed ponad 1,5 tys. lat i pomogło odkryć nieznaną sieć rzymskich dróg w Wielkiej Brytanii. Życzę przyjemnej lektury.

Łukasz Załuski
redaktor naczelny

Na okładce: Mozaikowa maska Majów wykonana z jadeitu.
Zdjęcie Rubén Salgado Escudero

Spis treści

8 | W centrum uwagi

18 | Cywilizacja Majów
Na ruinach cywilizacji Majów przez wieki rosły lasy. Dopiero szerokie użycie technologii LIDAR uzmysłowiło nam, jak rozległe i ludne były majańskie ośrodki miejskie i gdzie szukać ich pozostałości.

38 | Koralowy kalejdoskop
Fotografka przekształca swoje podwodne zdjęcia w obrazy, które oferują nowe spojrzenie na barwną wspaniałość rafowych ekosystemów.

46 | Ratowanie historii
Na terenach, gdzie ludzie przemieszczają się z powodu wojen i konfliktów – takich jak Kurdystan, Somaliland czy Kosowo – biblioteki i archiwa są często tracone bądź celowo niszczone. Repozytoria kultury narodów niemających swoich państw powstają więc dzięki pasjonatom i zapaleńcom.

74 | Powrót znad krawędzi
Suhak stepowy, środkowoazjatycka „antylopa z trąbą”, był bliski wyginięcia. Międzynarodowe wysiłki na rzecz jego ochrony, przede wszystkim walka z kłusownictwem, przyniosły spektakularny efekt i dziś populacja suhaka liczy miliony sztuk.

76 | Skarga sprzed tysięcy lat
Kiepska obsługa klienta i handlowe oszustwa nie są plagą jedynie naszych czasów. Tabliczki zapisane pismem klinowym dowodzą, że znane były już w starożytnej Mezopotamii.

80 | Zmiany zależne od stopni
Homary, małże, wieloryby, podmorskie lasy glonów i kryjące się w ich rozliczne stworzenia. Północnoamerykańska zatoka Maine jest siedliskiem niezwykle bogatej morskiej fauny i flory, a przy tym najszybciej ocieplającym się akwenem, co radykalnie przemeblowuje jej ekosystem.

104 | Witaminy
Zjadamy je codziennie w posiłkach, przekąskach i suplementach.
Poznawanie całego ich zestawu trochę trwało i następowało w zaskakujących okolicznościach.

108 | Tunele lawowe
Niedawna erupcja lawy na La Palmie, jednej z Wysp Kanaryjskich, pozwala badać życie w miejscach dopiero przez nie kolonizowanych, bo nowych i skrajnie niegościnnych. Czy analogiczne procesy mogą zachodzić na innych planetach?