National Geographic Polska Numer Specjalny 3/2024

Tworząc mapę nieba

Przez większą część historii ludzkości nocne niebo było częścią codziennego życia, ale dziś aby je zobaczyć naprawdę, trzeba jechać daleko od miast i zanieczyszczenia światłem. Nasi przodkowie co wieczór mogli obserwować niewiarygodny spektakl świateł powoli przemieszczających się po niebieskiej sferze. Nic dziwnego, że zaludnili to niebo bogami i demonami. Że wierzyli, iż można na nim na poczekaniu znaleźć istotne informacje o ludzkim życiu. Że przed podjęciem ważnych decyzji sprawdzali położenie gwiazd i planet. Z upływem dni, miesięcy i lat niektóre z tych świateł zmieniały swe położenie względem pozostałych, inne zaś tkwiły w tym samym miejscu. Dziś wiemy, że te „poruszające się” światła, które obserwowali nasi antenaci, to planety. Te, które wydawały się im niezmienne – gwiazdy.

Choć znaleziono wiele układów planet orbitujących wokół dalekich gwiazd, nasz jest jedynym z przydomkiem „słoneczny”, inaczej „solarny”. Nazwa pochodzi rzecz jasna od życiodajnej gwiazdy znajdującej się w jego centrum – Słońca. Wokół niego krąży, w zasadzie w jednej płaszczyźnie, osiem planet – Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran i Neptun. Przestrzeń wokół większych planet wypełniają mniejsze światy: asteroidy, meteoroidy, komety, księżyce i planety karłowate. (Pluton, planeta karłowata, stracił status planety w 2006 r.).

Dziś tu, na Ziemi, zapominamy czasem popatrzeć na te odległe planety, księżyce, gwiazdy i galaktyki, choć w ciemną noc można je dostrzec nieuzbrojonym okiem. Na szczęście astronomowie przez wieki tworzyli mapy prowadzące obserwatorów po nocnym niebie. Współczesne teleskopy dostarczają nam obrazów, o jakich nasi przodkowie mogli tylko pomarzyć. Na kolejnych stronach zrobimy sobie wycieczkę po niebie, odkrywając jego sekrety.

Spis treści

Rozdział 1

Gwiazdy i planety | 6

Rozdział 2

Nocne niebo przez cały rok | 28

Rozdział 3

Gwiazdozbiory i ich skarby | 48

Rozdział 4

Więcej kosmicznych widoków | 76

Rozdział 5

Starożytne obserwatoria gwiazd, współczesne obrazy wszechświata | 86

Ilustracje, mapy | 98