1 na 5 ptaków w UE zagrożony wyginięciem

„Najpierw ptaki, potem my. Jeśli nie zrobimy czegoś – człowiek będzie następny na Czerwonej liście” - to słowa z przedmowy „Czerwonej listy ptaków” napisanej przez pisarkę Margaret Atwood i pisarza Graeme Gibsona.
Czerwona lista IUCN jest powszechnie uznawana za najbardziej wiarygodny i obiektywny system oceny ryzyka wymierania gatunków. Przedstawia dane dotyczące poziomu zagrożenia wyginięciem dla wszystkich gatunków ptaków występujących naturalnie w Europie, od Atlantyku do Uralu. Dane dotyczące ptaków opracowało w latach 2012-2015
Dane dla Polski zostały zaraportowane w ramach art. 12 Dyrektywy ptasiej przez polskie agencje rządowe (Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska i Główny Inspektorat Ochrony Środowiska). W przygotowaniu tych danych brało udział Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków.
Czerwona lista ptaków Europy to efekt trzech latach prac konsorcjum kierowanego przez BirdLife International. Publikacja ta będzie wytyczać kierunki dla europejskiej polityki ochrony przyrody w nadchodzących latach. Czerwona lista, przygotowana zgodnie z metodologią IUCN, jest powszechnie uznawana za najbardziej wiarygodny i obiektywny system oceny ryzyka wymierania gatunków.
Na Czerwonej liście ptaków Europy znalazło się 15 gatunków z regularnie lęgowych w Polsce: orlik grubodzioby (EN: gatunek bardzo wysokiego ryzyka, silnie zagrożony wyginięciem), rycyk, głowienka, ostrygojad, czajka, kulik wielki, zimorodek, srokosz, wodniczka, turkawka (VU: gatunki wysokiego ryzyka, narażone na wyginięcie) oraz mewa srebrzysta, droździk, świergotek łąkowy, kania ruda i łyska (NT: gatunki niższego ryzyka ale bliskie zagrożenia).
„Mimo wielu sukcesów w dziedzinie ochrony przyrody blisko 1 na 5 ptaków w UE jest nadal zagrożony wyginięciem”. Powodem jest degradacja gruntów rolnych, utrata siedlisk i zmiany klimatyczne.
Według Karmenu Vella, europejskiego komisarza ds. środowiska, rybołówstwa i polityki morskiej: „Raporty te zawierają pewne niepokojące statystyki, ale pokazują także wartość dobrze ukierunkowanych działań na rzecz ochrony różnorodności biologicznej. Zarówno ekonomicznie jak i społecznie jesteśmy bowiem zależni od usług środowiskowych. Naszym zadaniem jest znalezienie sposobów na wykorzystanie tych sukcesów i powieleniu ich w innych obszarach. To również cenny wkład do trwającej właśnie procedury Fitness Check w sprawie dyrektyw – Europa potrzebuje prawa z dziedziny ochrony przyrody, które będzie adekwatne do swoich celów".
Główne ustalenia Czerwonej listy ptaków Europy:
• 18% z 451 gatunków jest ocenianych jako zagrożone wyginięciem na poziomie 27 państw UE. To 82 gatunki, z których 11 jest krytycznie zagrożonych (CR), 16 zagrożonych (EN) i 55 narażonych (VU).
• 13% z 533 gatunków jest zagrożonych na poziomie europejskim. To w sumie 67 gatunków, z których 10 jest krytycznie zagrożonych (CR). Wśród nich jest: czajka towarzyska, trznadel złotawy, kulik cienkodzioby i burzyk balearski. Badania wykazały również, że 18 gatunków jest zagrożonych (EN), a 39 narażonych (VU).
• Negatywne trendy: 29 gatunków zostało dopisanych do listy od 2004 roku (wcześniej uważane były za najmniejszej troski, teraz są zagrożone lub bliskie zagrożenia w Europie). Znajdziemy tu turkawkę, ostrygojada, maskonura, alkę, świergotka łąkowego, pardwę mszarną, mewę trójpalczastą oraz głowienkę. Sytuacja niektórych gatunków, które miały kłopoty już dziesięć lat temu nadal się nie poprawiła, np.: ścierwnik, wodniczka, czajka, orlik grubodzioby i strepet.

• Zmiany: 20 gatunków wcześniej uważanych za regionalnie zagrożone jest obecnie klasyfikowanych jako najmniejszej troski (LC) w Europie (chociaż niektóre są nadal zagrożone globalnie). Należą do nich np. pelikan kędzierzawy, podgorzałka, kania czarna, pustułeczka, kurhannik, rybitwa krótkodzioba, nur czarnoszyi i drop. Kolejne 25 gatunków jest wciąż zagrożonych w Europie, ale ma niższe ryzyko wyginięcia niż dziesięć lat temu, a ich poziom zagrożenia został obniżony. Na przykład petrel maderski i gil azorski wcześniej uznane za krytycznie zagrożone (CR), obecnie są klasyfikowane jako zagrożone (EN).
Za pośrednictwem strony www.naturealert.eu/pl mieszkańcy 28 unijnych krajów, w tym także Polski, mogą wziąć udział w procesie Fitness Check i wyrazić swoje poparcie dla prawa chroniącego naturę. Zachęca do tego 100 organizacji zajmujących się ochroną środowiska, w tym OTOP, ClientEarth i WWF.