Czy wiesz, że Haiti …
Po trzęsieniu ziemi, jakie nawiedziło na początku roku Haiti, prasa zachodnia codziennie poświęca jeden lub dwa teksty bieżącej sytuacji, jaka panuje na wyspie. Horror, tragedia, nieszczęście to były słowa, pojawiające się najczęściej w tytułach artykułów. Ocaleni, tysiące ofiar, kolejne trzęsienia – to wiadomości z późniejszych dni. Obecnie najczęściej wytłuszczane słowa to przemyt dzieci, szabrownicy, bezprawie i zarzut, że Zachód ponosi historyczną odpowiedzialność za nędzę tego kraju.
Co tak naprawdę wiemy o Haiti? Wstyd się przyznać, ale niewiele. Większość ludzi uważa, że to słoneczna, zielona wyspa położona gdzieś w okolicach Kuby i Dominikany. Biedna, ale jakże piękna. A jaka jest jej historia? Czarna.
W kilka lat po tym, jak Krzysztof Kolumb postawił swoja stopę na wyspie, większość pierwotnych mieszkańców Haiti była martwa lub znajdowała się w niewoli. Podczas francuskiej dominacji, doszło tu do pierwszych wojen kolonialnych, w których udział brali niestety również Polacy. Za czasów Napoleona na Haiti wysłana została ekspedycja z udziałem Legionów Polskich.
Na początku XVIII w. Haiti było francuską kolonią, ostro konkurującą z koloniami amerykańskimi o tytuł najcenniejszej europejskiej posiadłości na półkuli zachodniej. Na czym Francuzi opierali swój sukces? Na bezdusznym wykorzystywaniu afrykańskich niewolników, którzy dla arystokratycznych plantatorów produkowali na wyspie prawie połowę światowej ilości kawy i cukru. Niewolnicy traktowani byli jak tania siła robocza, którą bez zbędnych ceregieli można było zapracowywać na śmierć. Francuskie metody zmuszania czarnej ludności Haiti do posłuszeństwa były bezduszne, okrutne i krwawe, a władza oparta na wszechobecnym strachu i tyranii. W latach 80. XVIII w. doszło jednak na Haiti do powstania, w wyniku którego zabito wielu białych plantatorów. Władzę nad wyspą przejęli rebelianci, na czele których stał niewolnik – samouk, Toussaint L’Ouverture. Mimo, że bestialstwo, jakiego dopuściły się podczas konfliktu obie strony było ogromne, to czarnym niewolnikom udało się uzyskać poparcie amerykańskiej Partii Federalistycznej, a przede wszystkim, urodzonego na Karaibach, Alexandra Hamiltona – pierwszego sekretarza skarbu USA. Zdecydowanym przeciwnikiem utworzenia republiki złożonej z wyzwolonych afrykańskich niewolników był natomiast Thomas Jefferson, który po dojściu do władzy, pozwolił Napoleonowi na podbój Haiti. Bonaparte chciał nie tylko odzyskać wyspę, ale również poszerzyć strefę francuskich wpływów o Nowy Orlean i tereny leżące na zachód od Missisipi. Walki były krwawe. W 1802 r. L’Ouverture, zepchnięty w góry bez możliwości manewru, zgodził się na podpisanie rozejmu, połączonego z obietnicą zakazu niewolnictwa. Napoleon złamał jednak umowę, a przywódcę rebelii odesłał w łańcuchach do Europy. Śmierć Toussainta rozwścieczyła jego generałów, którzy mimo znacznej przewagi wojsk francuskich przeszli do ponownego ataku. W obliczu chorób tropikalnych i zaciekłości wroga Napoleon musiał podjąć decyzję o odwrocie, a także sprzedaży Nowego Orleanu i Luizjany Jeffersonowi.
W 1804 r. do władzy na Haiti doszedł Jean-Jacques Dessalines, który wydał rozkaz zabicia pozostałych na wyspie białych Francuzów. Decyzja ta zdecydowanie nie podobała się Jeffersonowi, który nałożył surowe embarga na wyspę. W 1806 roku Dessaliner został zamordowany, a spirala przemocy politycznej, która do dnia dzisiejszego prześladuje Haiti, nabrała rozpędu.
Czy wiesz, że:
• w 2008 roku Haiti nawiedziły cztery tropikalne burze i huragany, w wyniku których zginęło 800 osób;
• w 2002, 2003, 2006 i 2007 roku wyspę spustoszyły powodzie;
• od 2001 roku Haiti nawiedziło 15 katastrof;
• rządzący Haiti klan Duvalierów zniszczył społeczeństwo obywatelskie;
• rozwijający się na wyspie kult wudu ukształtował uległy stosunek mieszkańców do władzy;
• na Haiti trafiali niewolnicy z różnych regionów Afryki i dlatego ich obecna kultura jest niespójna, a poszczególne grupy etniczne nie potrafią ze sobą współpracować;
• w latach 20. XIX w. Thomas Jefferson przedstawił plan, polegający na odbieraniu dzieci czarnym niewolnikom i wysyłaniu ich na Haiti. W ten sposób wyspa miała się stać miejscem zamieszkania czarnych a USA białych ludzi.
Tekst: Agnieszka Budo