Fotografie Romana Vishniaca

Wystawa monograficzna Romana Vishniaca ukazuje dzieła bardzo różnorodne – wiele z nich odkryto dopiero niedawno. Jego twórczość obejmuje ponad pięć dekad, od wczesnych poszukiwań inspirowanych europejskim modernizmem w latach 20 XX wieku, po innowacyjną mikrofotografię lat 50’ i 60’. Vishniac był autorem najbardziej rozpoznawalnego i najczęściej powielanego fotograficznego zapisu świata u progu Zagłady, choć jedynie niewielka część dorobku została pokazana za życia autora.
Urodzony w 1897 roku w zamożnej rodzinie rosyjskich Żydów, wychował się w Moskwie, gdzie studiował biologię. W 1920 roku, w następstwie rewolucji październikowej, wyemigrował do Berlina. Jako fotograf amator uwieczniał życie ulicy, tworząc błyskotliwą, ironizującą kronikę wizualną swego przybranego miasta, a jednocześnie eksperymentując z nowym podejściem do kadru i kompozycji. Dokumentował dojście nazistów do władzy, a zwiastujące rychłą katastrofę przejawy represji stały się wkrótce centralnym tematem jego prac.

Świadek tamtego świata

W 1935 roku główne przedstawicielstwo europejskie American Jewish Joint Distribution Committee (w Polsce znanej jako Joint) – największej żydowskiej organizacji pomocowej na świecie– zleciło mu udokumentowanie życia ubogich społeczności żydowskich w Europie Wschodniej. W obliczu coraz większego bezrobocia, szerzącej się biedy, bojkotów antysemickich Joint musiał stworzyć nowy system dostarczania pomocy oraz nowe kanały pozyskiwania funduszy na swoją działalność.
Zdjęcia można było powielać bez ograniczeń i niewielkim kosztem, dzięki czemu można było je wykorzystywać podczas pokazów slajdów, w broszurach, apelach i wszelkiego rodzaju raportach rozpowszechnianych w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej. W ciągu kolejnych lat fotografie Vishniaca odegrały kluczową rolę w komunikowaniu misji Jointu. Był to też ostatni całościowy, wykonany przez jednego fotografa, portret istniejących od stuleci wspólnot żydowskich. Owocem czteroletnich prac były słynne zdjęcia, które w znacznej mierze zdefiniowały charakter fotograficznej spuścizny Vishniaca.

Portret Żydów

Dzieci i całe rodziny cierpiące wskutek wojny, wypędzenia z rodzinnych stron, bojkoty i antysemityzm - większość opublikowanych zdjęć Vishniaca z Europy Wschodniej przedstawia niedostatek. Choć Vishniac kojarzony jest najczęściej ze zdjęciami wsi i małych miasteczek (sztetli), większość jego fotografii przedstawia życie w dużych miastach, takich jak Warszawa, Kraków, czy Łódź. Wiele innych ilustruje aktywność filantropijną Jointu, np. kolonie dla dzieci, działalność towarzystw udzielających nieoprocentowanych pożyczek, garkuchnie, szkoły i organizacje zajmujące się ochroną zdrowia.
Jego nieopublikowane zdjęcia ukazują dużo bardziej zniuansowaną i złożoną rzeczywistość życia Żydów wschodnioeuropejskich i odkrywają przed nami dużo bardziej wielostronnego – a zarazem nowoczesnego – artystę.

Lata późniejsze

Po przyjeździe do Nowego Jorku 1941 roku Vishniac otworzył studio portretowe. Zarabiał na utrzymanie uwieczniając życie żydowskich imigrantów i amerykańskiej społeczności żydowskiej, a jednocześnie wyrabiał sobie opinię pioniera w dziedzinie mikrofotografii. W 1947 roku powrócił do Europy, gdzie fotografował próby odbudowania życia przez ocalałych z Zagłady Żydów, działalność pomocową czy obozy dla dipisów (osób, które wyniku wojny znalazły się poza swoim krajem).

Wystawa

Wystawa Roman Vishniac: Fotografia, 1920-1975 jest próbą nowego, całościowego spojrzenia na twórczość fotograficzną Vishniaca, począwszy od jego wczesnych lat w Berlinie aż po powojenny okres w Ameryce. Eksponowane prace pochodzą z archiwum Romana Vishniaca w International Center of Photography.
Są wprowadzeniem do bogatego, liczącego ponad 30 tysięcy obiektów zbioru, obejmującego m.in. odkryte niedawno historyczne odbitki, rzadkie materiały filmowe, odbitki stykowe, korespondencję osobistą oraz wydruki wielkoformatowe wykonane na podstawie zdigitalizowanych w ostatnich latach negatywów.
Organizatorem wystawy jest International Center of Photography z Nowego Jorku. Wystawa będzie dostępna w Muzeum Historii Żydów Polskich od 8.05 do 31.08.2015.