Los Alamos: od rancza do centrum naukowego. Jaka jest historia tego miejsca?

Spis treści:

1. Projekt Manhattan i budowa miasta
2. Los Alamos i nobliści
3. Los Alamos po II wojnie światowej
4. Współczesne Los Alamos

Pierwszymi mieszkańcami niegościnnego Płaskowyżu Pajarito w Nowym Meksyku byli przedstawiciele Anasazi. Pozostałości ich obecności, takie jak ruiny i petroglify, można odnaleźć w pobliskim Parku Narodowym Bandelier. Później region był zamieszkiwany przez lud Pueblo, a jego kultura wpłynęła na historię tego miejsca.

Indianie Pueblo uprawiali rolę, bardzo cenili kobiety, można wręcz powiedzieć, że funkcjonowali w warunkach matriarchatu. Nie hodowali wielu zwierząt. To im zresztą zawdzięczamy legendarne dzikie mustangi. Po jednej z wygranych z Hiszpanami bitew, Pueblo uwolnili wszystkie znalezione konie.

W XIX wieku Płaskowyż Pajarito stał się celem ekspansji osadniczej. Powstały tu rancza i farmy, jednak trudne warunki życia, głównie wynikające z izolacji i braku wody, sprawiły, że region nie rozwijał się dynamicznie. W 1917 roku na tym terenie powstała ekskluzywna szkoła z internatem – Los Alamos Ranch School. Placówka ta specjalizowała się w edukacji chłopców, łącząc tradycyjne nauczanie z aktywnościami outdoorowymi. Szkoła funkcjonowała do 1942 roku, kiedy została zamknięta w ramach przygotowań do realizacji tajnego projektu wojskowego.

Projekt Manhattan i budowa miasta

W 1942 roku Stany Zjednoczone rozpoczęły Projekt Manhattan – tajny program badawczo-rozwojowy mający na celu stworzenie broni atomowej. Wybór lokalizacji dla głównego ośrodka badawczego padł na Los Alamos ze względu na izolację, niedostępność oraz bezpośrednią bliskość do ośrodków wojskowych. Głównym inicjatorem wyboru miejsca był fizyk J. Robert Oppenheimer, który sam znał ten teren z wycieczek i pracy naukowej.

Budowa miasta dla naukowców rozpoczęła się niemal natychmiast. W ciągu kilku miesięcy powstały tymczasowe baraki, laboratoria oraz podstawowa infrastruktura. Miasto było zamkniętą jednostką – adres korespondencyjny brzmiał po prostu „Poczta, Santa Fe”.

Robert Oppenheimer początkowo sądził, że do stworzenia bomby atomowej wystarczy niewielki zespół – kilku naukowców oraz kilkunastu inżynierów i techników. Był to jednak poważny błąd w ocenie. Już w marcu 1943 roku do Los Alamos przybyło kilkuset uczonych, a po zaledwie pół roku liczba ta wzrosła do 3,5 tysiąca. Latem 1945 roku, tuż przed zakończeniem projektu, w 300 domach, 52 internatach i 200 przyczepach mieszkało już 4 tysiące cywilów oraz 2 tysiące żołnierzy. Kompleks badawczy składał się z 37 budynków, obejmujących m.in. oczyszczalnię plutonu, odlewnię, sale wykładowe, liczne laboratoria, biura oraz magazyny.

Projekt Manhattan obejmował m.in. budowę „Gadżetu” – pierwszego w historii ładunku nuklearnego. Jego test przeprowadzono 16 lipca 1945 roku na poligonie Trinity w stanie Nowy Meksyk, oddalonym o około 320 kilometrów na południowy wschód od Los Alamos. Test ten był kluczowym wydarzeniem w historii broni jądrowej, potwierdzającym skuteczność opracowanych technologii.

Los Alamos i nobliści

W Los Alamos Laboratory (znanym również jako "The Hill"), w ramach Projektu Manhattan mieszkało około 4 000 naukowców i techników z różnych dziedzin. Z tej liczby około 130 naukowców uzyskało kluczowy wkład w prace badawcze związane z projektem. Spośród tych naukowców, aż 17 osób zostało laureatami Nagrody Nobla.

W czasie projektu Nagrodę Nobla posiadało 4 naukowców:

• Arthur Compton (fizyka, 1927),
• Niels Bohr (fizyka, 1922),
• James Chadwick (fizyka, 1935),
• Ernest Lawrence (fizyka, 1939).

Po projekcie kolejne 13 osób otrzymało Nobla za inne prace naukowe:

• Richard Feynman,
• Hans Bethe,
• Emilio Segrè,
• Eugene Wigner,
• Luis Alvarez,
• Owen Chamberlain,
• Julian Schwinger,
• Melvin Calvin,
• Willis Lamb,
• Felix Bloch,
• Edward Teller,
• Glenn Seaborg,
• Herbert Anderson.

Naukowcy zaangażowani w projekt to głównie Amerykanie – największa grupa, około 70–75% zespołu – oraz Europejczycy – szczególnie fizycy:

• żydowscy emigranci z Niemiec i Węgier: m.in. Edward Teller, Leo Szilard, John von Neumann,
• Duńczycy: m.in. Niels Bohr,
• Brytyjczycy: m.in. James Chadwick.

Mniejszości w zespole stanowili Kanadyjczycy, Rosjanie i inni wspierający program.

Los Alamos po II wojnie światowej

Po zakończeniu wojny Los Alamos straciło swój tajny charakter, ale laboratorium pozostało jednym z głównych ośrodków badawczych USA. W 1947 roku Los Alamos National Laboratory (LANL) przeszło pod zarząd Komisji Energii Atomowej. Ośrodek rozszerzył zakres badań o fizykę cząstek elementarnych, technologię materiałową, informatykę oraz badania nad energią jądrową.

Miasto zaczęło się rozwijać jako otwarta jednostka administracyjna. Powstały szkoły, sklepy, ośrodki zdrowia oraz infrastruktura mieszkaniowa. Mimo to Los Alamos pozostało miejscem o ograniczonym dostępie – znaczna część prac naukowych i technologicznych nadal podlega klauzuli tajności.

W czasie zimnej wojny Los Alamos odgrywało kluczową rolę w rozwoju technologii nuklearnych, co zapewniło mu status strategicznego ośrodka naukowego w polityce obronnej USA. Współpracowało z innymi laboratoriami narodowymi, takimi jak Lawrence Livermore National Laboratory.

Współczesne Los Alamos

Dziś Los Alamos liczy około 13 tysięcy mieszkańców i jest znane jako jedno z najbardziej zaawansowanych technologicznie miejsc w USA. LANL prowadzi badania w dziedzinach takich jak:

• fizyka cząstek elementarnych,
• biotechnologia,
• energia odnawialna,
• informatyka kwantowa.

Miasto przyciąga naukowców z całego świata, oferując wysoce rozwiniętą infrastrukturę badawczą i edukacyjną. Jednocześnie rozwija się turystyka naukowa. Turyści mogą odwiedzić Bradbury Science Museum oraz Los Alamos History Museum, które dokumentują historię regionu i rolę miasta w Projekcie Manhattan.

Pomimo swojej militarnej przeszłości, współczesne Los Alamos stawia na zrównoważony rozwój oraz innowacje technologiczne, stając się symbolem połączenia nauki z wyzwaniami współczesności.

Nasza autorka

Ewelina Zambrzycka-Kościelnicka

Dziennikarka i redaktorka zajmująca się tematyką popularnonaukową. Związana z magazynami portali Gazeta.pl oraz Wp.pl. Współautorka książek „Człowiek istota kosmiczna”, „Kosmiczne wyzwania” i „Odważ się robić wielkie rzeczy”.