Nagroda Nobla 2024 już w przyszłym tygodniu. Kto zwycięży w poszczególnych kategoriach?

W tym artykule:

1. Nagroda Nobla 2024 – przewidywania
2. Nagroda Nobla 2024: medycyna lub fizjologia
3. Nagroda Nobla 2024: fizyka
4. Nagroda Nobla 2024: chemia
5. Literacka Nagroda Nobla 2024
6. Pokojowa Nagroda Nobla 2024
7. Nagroda Nobla 2024: ekonomia
8. Nagroda Nobla dla Polaków
9. Nagroda Nobla w poprzednich latach

W czyje ręce trafi Nagroda Nobla 2024? Jak co roku na początku października poznajemy nazwiska laureatów w poszczególnych kategoriach. Poniżej prezentujemy przewidywania związane z Nagrodą Nobla 2024. A także pełną listę tegorocznych zwycięzców.

Tekst jest aktualizowany na bieżąco.

Nagroda Nobla 2024 – prognozy

Co roku specjaliści próbują przewidzieć, kto dostanie Nobla. Oto tegoroczne typy firmy Clarivate:

• medycyna lub fizjologia: Jonathan C. Cohen i Helen H. Hobbs za badania nad genetyką metabolizmu lipidów; Ann M. Graybiel, Okihide Hikosaka i Wolfram Schultz za badania nad jądrami podstawnymi mózgu; Davor Solter i Azim Surani za badania w dziedzinie epigenetyki;
• fizyka: Rafi Bistritzer, Pablo Jarillo-Herrero i Allan H. MacDonald za badania nad grafenem; David Deutsch i Peter W. Shor, twórcy pionierskich algorytmów kwantowych; Christoph Gerber za wynalezienie mikroskopu sił atomowych;
• chemia: David Baker, John M. Jumper i Demis Hassabis za modelowanie trójwymiarowej struktury białek; Kazunari Domen za badania nad fotokatalitycznym rozkładem wody; Roberto Car i Michele Parrinello za badania w dziedzinie chemii obliczeniowej;
• ekonomia: Janet Currie za analizę ekonomiczną rozwoju dzieci; Partha Dasgupta za uwzględnienie środowiska naturalnego w ekonomii; Paolo Mauro za badanie wpływu korupcji na gospodarkę.

Naukowcy czekają na Nobla coraz dłużej. Obecnie czas od odkrycia do nagrody to średnio 29 lat. Z analiz wynika, że największe szanse na nagrodę mają naukowcy w wieku ok. 54 lat. Najmłodszy do tej pory noblista, Lawrence Bragg, miał 25 lat, gdy został uhonorowany. Najstarszy, John B. Goodenough – 97 lat.

Kobiety stanowią mniejszość wśród laureatów. W całym XX wieku naukowego Nobla dostało tylko 11 badaczek. W XXI wieku – już 15. Coraz rzadziej trafiają się nagrody dla tylko jednej osoby. 54% noblistów to uczeni z Ameryki Północnej. Najczęściej nagradzane są badania w dziedzinie:

• fizyki cząstek elementarnych,
• biologii komórki,
• fizyki atomowej,
• neuronauki,
• chemii molekularnej.

Nagroda Nobla 2024: medycyna lub fizjologia

Laureata lub laureatkę tej nagrody poznamy w poniedziałek, 7 października.

W ubiegłym roku medyczny Nobel przypadł w udziale Katalin Karikó i Drew Weissmanowi. Nagrodzono ich za opracowanie technologii wykorzystanych do stworzenia szczepionek mRNA. Te szczepionki pomogły w walce z pandemią COVID-19.

Nagroda Nobla 2024: fizyka

Werdykt Komitetu Noblowskiego poznamy we wtorek, 8 października.

Rok temu Nobla w dziedzinie fizyki otrzymali Pierre Agostini, Ferenc Krausz i Anne L’Huillier. Nagrodzono ich za badania dotyczące wytwarzania bardzo krótkich, attosekundowych impulsów świetlnych. Badania te umożliwiły m.in. dokładniejsze zrozumienie zachowania elektronów.

Nagroda Nobla 2024: chemia

Laureatkę lub laureata tej nagrody poznamy w środę, 9 października.

W minionym roku nagrodę Nobla w dziedzinie chemii otrzymali Moungi G. Bawendi, Louis E. Brus i Alexei I. Ekimov. Ich badania dotyczyły nanotechnologii, a konkretnie tzw. kropek kwantowych.

Literacka Nagroda Nobla 2024

Laureata lub laureatkę tej nagrody poznamy w czwartek, 10 października.

Rok temu Nobla otrzymał norweski pisarz Jon Fosse. Nagrodzono go za innowacyjną prozę i sztuki, które „dają głos niewypowiedzianemu”.

Pokojowa Nagroda Nobla 2024

Werdykt zostanie podany do wiadomości w piątek, 11 października.

Pokojową Nagrodę Nobla rok temu otrzymała Narges Mohammadi z Iranu. Wyróżniono ją za walkę o prawa irańskich kobiet.

Nagroda Nobla 2024: ekonomia

Laureatkę lub laureata poznamy w poniedziałek, 14 października.

W ubiegłym roku nagrodę otrzymała Claudia Goldin z Harvardu. Nagrodzono ją za analizę pracy i wynagrodzeń kobiet.

Nagroda Nobla – Polacy

W 1903 r. nagrodę Nobla otrzymała Maria Skłodowska-Curie. Jest ona jedną z niewielu kobiet z Noblem z fizyki. Maria Skłodowska-Curie to także jedna z dwóch osób, które zostały nagrodzone przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk w dwóch różnych dziedzinach. W 1911 r. polska uczona dostała Nobla z chemii za odkrycie polonu i radu.

Polaków nie brakuje wśród laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie literatury:

• W 1905 r. nagrodę za całokształt twórczości otrzymał Henryk Sienkiewicz.
• W roku 1924 za „Chłopów” nagrodzony został Władysław Reymont.
• W 1980 r. nagroda trafiła do Czesława Miłosza.
• W 1996 roku Nobla dostała Wisława Szymborska.
• W 2018 r. noblistką została Olga Tokarczuk.

Polak został też nagrodzony Pokojową Nagrodą Nobla. W 1983 r. wyróżnienie otrzymał ówczesny lider „Solidarności” i przyszły prezydent RP, Lech Wałęsa.

Nagroda Nobla w minionych latach

Oto przykłady laureatów nagrody Nobla z ubiegłych lat:

• 2020 r.: Nobel z medycyny za wykrycie wirusa HCV; Nobel z fizyki za badania nad czarnymi dziurami; Nobel z chemii za opracowanie metody edycji genomu; Pokojowy Nobel dla World Food Programme; Literacki Nobel dla Louise Glück; Nobel z ekonomii za badania nad teorią aukcji;
• 2019 r.: Nobel z medycyny za nową metodę leczenia anemii i nowotworów; Nobel z fizyki za wkład w zrozumienie ewolucji Wszechświata; Nobel z chemii za baterie litowo-jonowe; Pokojowy Nobel dla premiera Etiopii;
• 2018 r.: Nobel z medycyny za nową metodę walki z rakiem; Nobel z fizyki za narzędzia ze światła; Nobel z chemii za ewolucję kontrolowaną; Pokojowy Nobel za walkę z przemocą na tle seksualnym;
• 2016 r.: Nobel z medycyny za autofagię; Nobel z chemii dla twórców najmniejszych maszyn świata; Pokojowy Nobel dla prezydenta Kolumbii; Nobel z fizyki za odkrycia dotyczące topologicznych przejść fazowych oraz topologicznych faz materii;
• 2015 r.: Nobel z medycyny za nicienie i malarię; Nobel z chemii za badania nad DNA;
• 2014 r.: Nobel z chemii za rozwój mikroskopii;
• 2013 r.: Nobel z medycyny za transport wewnątrzkomórkowy; Nobel z fizyki za bozon Higgsa;
• 2012 r.: Nobel z medycyny za prace nad komórkami macierzystymi; Nobel z fizyki za badania nad cząstkami elementarnymi; Nobel z chemii za badania nad receptorami sprzężonymi z białkami G.

Źródła: Nobelprize.org, Clarivate, Nature.