Nobel 2019 z chemii. Za baterie, które zmieniły nasze życie
Nobel z dziedziny chemii przyznany! W tym roku uhonorowano naukowców, którzy dzięki wielu latom pracy rozwinęli powstałe w latach 70. akumulatory litowo-jonowe, tym samym popychając ludzkość do zrobienia ogromnego kroku w stronę bardziej przyjaznej środowisku i człowiekowi przyszłości.
- Katarzyna Mazur
Nagrodzonymi są trzej chemicy - John B. Goodenough z Teksańskiego w Austin, M. Stanley Whittingham z Uniwersytetu Binghamton w stanie Nowy Jork oraz Akira Yoshino z Uniwersytetu Meijo w Japonii. Są to osoby, którzy stoją za sukcesem rozwoju akumulatorów litowo-jonowych, zarówno od strony naukowej, jak i komercyjnej.
Ta lekka, umożliwiająca wielokrotne ładowanie bateria współcześnie używana jest przez przez niemal każdego z nas w wielu dziedzinach - od zasilania smartfonów po laptopy i pojazdy elektryczne o dalekim zasięgu. Może ona również gromadzić w sobie znaczne ilości energii ze słońca i wiatru, umożliwiając stopniowe odchodzenie od szkodliwych paliw kopalnych.
Akumulator litowo-jonowy powstał w czasie kryzysu naftowego w latach 70. Stanley Whittingham poszukiwał metod, które mogłyby doprowadzić do stworzenia alternatywnych technologii energetycznych. Rozpoczął więc badania nadprzewodników i odkrył niezwykle bogaty energetycznie materiał, który wykorzystał do stworzenia innowacyjnej katody w baterii litowej. Powstał on z dwusiarczku tytanu, który na poziomie molekularnym posiada odpowiednie przestrzenie, by gromadzić jony litu.
Anoda baterii została częściowo wykonana z metalicznego litu, który napędza uwalnianie się elektronów, dzięki czemu jej moc wynosiła ponad dwa wolty. Jednakże metaliczny lit jest bardzo reaktywny i bateria była zbyt wybuchowa, by móc oficjalnie wprowadzić ją do obiegu.
John Goodenough przewidział, że katoda miałaby jeszcze większy potencjał, gdyby została wykonana przy użyciu tlenku metalu zamiast jego siarczku. Po kilku latach poszukiwań, w 1980 r. wykazał, że tlenek kobaltu z interkalowanymi jonami litu może podnieść moc baterii nawet dwukrotnie.
Na bazie katody Goodenough'a Akira Yoshino w 1985 roku stworzył pierwszą komercyjnie opłacalną baterię litowo-jonową. Zamiast używać reaktywnego litu w anodzie, użył koksu naftowego, materiału węglowego, który również może interkalować jony litu.
W rezultacie powstała lekka, odporna na zużycie bateria, która może być ładowana setki razy, zanim jej wydajność ulegnie pogorszeniu. Zaletą akumulatorów litowo-jonowych jest to, że nie są one oparte na reakcjach chemicznych, które rozbijają elektrody, ale na jony litu płynące tam i z powrotem pomiędzy anodą a katodą.
Akumulatory litowo-jonowe zrewolucjonizowały życie ludzi od momentu wprowadzenia ich na rynek w 1991 roku. Stworzyły one podwaliny bezprzewodowego, wolnego od paliw kopalnych społeczeństwa i stanowią ogromną korzyść dla ludzkości.
Katarzyna Mazur