Po raz pierwszy zrobiono tomogram całego ciosu mamuta. „Praca z cennymi skamieniałościami to wyzwanie”

W tym artykule:

1. Kiedy wymarły mamuty?
2. Jak się szacuje wiek mamuta?
3. Cios mamuta – z czego jest zbudowany?
4. Gdzie można zobaczyć szkielet mamuta?

– Nasz mamut żył ok. 17 tys. lat temu – mówi dr Tilo Niemann, szef oddziału radiologicznego w szwajcarskim szpitalu Kantonsspital Baden. Pod jego kierunkiem badacze po raz pierwszy przeskanowali cios mamuta w całości. Wykorzystali do tego nowy, większy tomograf, do którego zmieściła się cała skamieniałość.

– Wprawdzie istnieją różne techniki obrazowania, pozwalające badać wewnętrzną strukturę danego obiektu, jednak dotychczas nie było możliwe przeskanowanie ciosu in toto – bez dzielenia go na części albo bez pracochłonnego składania w całość wielu pojedynczych skanów – opowiada dr Niemann. – Zobaczenie, jak wygląda wewnętrzna budowa ciosu mamuta, było fascynujące – dodaje.

Praca naukowców opisująca ich dokonanie ukazała się właśnie w czasopiśmie naukowym „Radiology”.

Kiedy wymarły mamuty?

Badany cios należał do mamuta włochatego (Mammuthus primigenius) – potężnego wymarłego trąbowca, którego najbliższymi żyjącymi kuzynami są słonie. Mamuty włochate były wielkości dzisiejszego słonia afrykańskiego. Występowały w Eurazji i Ameryce Północnej i przetrwały aż do końca plejstocenu. Ich ostatni przedstawiciele jeszcze kilka tysięcy lat temu żyli na Aleutach, na północy Oceanu Spokojnego.

Co spowodowało wyginięcie mamutów? Naukowcy proponują nowe wyjaśnienie.

Naukowcy twierdzą, że to nie ludzie spowodowali wyginięcie mamutów.

Najbardziej charakterystyczną cechą mamuta włochatego jest gęsta rudobrunatna sierść, która chroniła zwierzę przed zimnem. Mamuty miały również małe uszy i krótki, owłosiony ogon. Potężne ciosy służyły im do zdzierania kory z drzew, grzebania w ziemi w poszukiwaniu jedzenia, a także do walki. Badania mamutów pozwalają na dokonywanie wielu zaskakujących odkryć, również dotyczących ludzi.

Jak się szacuje wiek mamuta?

Ciosy mamutów – od wieków cenna i poszukiwana odmiana kości słoniowej – kryją sekret wieku danego osobnika. Przyrastały rokrocznie. Ich przeskanowanie umożliwia określenie, jak długo żył mamut, którego cios znalazł się w rękach badaczy.

Cios badany przez szwajcarskich naukowców został znaleziony w środkowej Szwajcarii przez archeologów z kantonu Zug. Ma 206 cm długości, a jego średnica mierzona u podstawy wynosi 16 cm. Natomiast średnica krzywizny to 80 cm. Naukowcy nie byli dotychczas w stanie przeskanować w całości tak dużego obiektu.

Cios mamuta – z czego jest zbudowany?

Ciosy mamutów to przekształcone siekacze. Składają się z dwóch materiałów, które znajdziemy również w zębach innych ssaków. Większość ciosów mamucich stanowi zębina, którą otacza cement (kostniwo).

Zębina przyrasta każdego roku, tworząc charakterystyczny stożek (taki sam jak rożek, w którym jemy lody). Układ tych stożków, „włożonych” jeden w drugi, widać dobrze na rysunku dołączonym do skanów zrobionych przez naukowców ze Szwajcarii. Pierwszy stożek, najstarszy, to czubek ciosu. Natomiast najmłodszy znajduje się u podstawy ciosu i powstał w roku śmierci zwierzęcia.

Policzenie wszystkich stożków, jakie składają się na cios, pozwala określić, ile mamut miał dokładnie lat.

Gdzie można zobaczyć szkielet mamuta?

– Praca z cennymi skamieniałościami to wyzwanie – mówi dr Niemann. – Nie można ich zniszczyć ani uszkodzić – dodaje. W tym przypadku nic takiego nie nastąpiło i naukowcy policzyli, że badane zwierzę miało w chwili śmierci nieco ponad 32 lata. Czyli było w średnim wieku, ponieważ mamuty włochate dożywały 60–70 lat.

Zwierzęta te występowały również na terytorium dzisiejszej Polski. Zmontowany szkielet mamuta włochatego znajduje się w głównej sali wystawowej Muzeum Geologicznego Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. Natomiast fragment ciosu mamuta można obejrzeć np. w Muzeum Regionalnym w Bełchatowie.

Źródło: EurekAlert, Muzeum Regionalne w Bełchatowie, Radiology

Nasz ekspert

Magdalena Salik

Dziennikarka naukowa i pisarka, przez wiele lat sekretarz redakcji i zastępczyni redaktora naczelnego magazynu „Focus". Wcześniej redaktorka działu naukowego „Dziennika. Polska, Europa, Świat”. Pasjami czyta i pisze, miłośniczka literatury popularnonaukowej i komputerowych gier RPG. Więcej: magdalenasalik.wordpress.com