Polscy archeolodzy w Dongoli

Z obszarem tym wiąże się jeden z największych sukcesów polskiej archeologii śródziemnomorskiej, jakim było odkrycie w latach 1961-64, dokonane przez prof. Kazimierza Michałowskiego, Wielkiej Katedry w Faras z jej wspaniałymi malowidłami ściennymi. Obecnie jest również terenem badań polskich archeologów, a misję Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego prowadzą wybitni specjaliści, profesorowie Włodzimierz Godlewski i Adam Łajtar. Swe działania skoncentrowali równocześnie na trzech stanowiskach:

1. na pochodzących z I połowy VII w n.e. szczątkach Cytadeli, gdzie eksplorowano zespół budowli królewskich. Znaleziono tam m. in. liczne amfory z Asuanu oraz dużą ilość szklanych naczyń, co po raz pierwszy potwierdza archeologicznie fakt ścisłych relacji handlowych między Makurią a Egiptem bizantyjskich na przełomie VI i VII w.n.e. Natrafiono również na wyroby metalowe, z których, zdaniem badaczy, najciekawsze są miedziane paski, dekorowane precyzyjnie tłoczonymi popiersiami męskimi – motywem przypominającym cesarskie przedstawienia na monetach. Jednak wg prof. Godlewskiego największym zaskoczeniem jest odsłonięcie w pałacu w Dongoli basenu z piaskowca, którego zewnętrzne ściany pokryte są rzeźbioną dekoracją. – Jest to pierwszy tak dobry przykład rzeźby makuryckiej. Na frontowej ścianie basenu przedstawiona jest głowa lwa. Na ścianie bocznej znajdowały się rozbudowane plecionki, wykonane w reliefie, w których kompozycji można odczytać symbol krzyża. – informuje profesor – Już dziś można powiedzieć, że znalezisko to pochodzi sprzed VI w. n.e., choć jego dokładne datowanie nie jest jeszcze znane.

2. na terenie klasztoru, gdzie już w latach 90-tych XX w. polscy archeolodzy odsłonili dwie krypty, w których pochowano 14 osób, a m.in. arcybiskupa Dongoli, Georgiosa, zmarłego w 1113 r. Obecnie, na ścianach podklasztornej krypty badacze odsłonili teksty greckie, koptyjskie i staronubijskie, które wzbudziły ogromne zainteresowanie świata nauki. Pełnej ich dokumentacji i opracowania podjęli się profesorowie: Adam Łajtar z UW i Jacques van der Vliet z Uniwersytetu w Lejdzie.

3. na terenie restaurowanego meczetu polscy archeolodzy odsłonili trzy warstwy starochrześcijańskich malowideł ściennych, ukazujących przedstawicieli władców Makurii z Chrystusem, Maryją i świętymi opiekującymi się królami. Wg uczonych tematyka malowideł wskazuje, że meczet został urządzony w dawnej sali tronowej makuryckich władców.
Tekst: Agnieszka Budo