Polski dinozaur

Polski dinozaur

Polski dinozaur drapieżny z Lisowic Wykopanie w śląskiej cegielni koło Lublińca fragmentów jego szkieletu zaskoczyło świat nauki. Tę sensacyjną wiadomość oficjalnie ogłosili 28 lipca 2008 r. trzej odkrywcy: dr Tomasz Sulej z Instytutu Paleobiologii PAN, prof. Jerzy Dzik z tegoż oraz z Uniwersytetu Warszawskiego
i doktorant profesora, Grzegorz Niedźwiecki. Smok, bo tak został roboczo nazwany, jest nie tylko pierwszym dinozaurem drapieżnym znalezionym
w Polsce ale też największym znanym sprzed 200 mln. lat. Należy do najstarszego przedstawiciela grupy potężnych teropodów, do której zaliczane są wielkie tyranozaury. Jest również pierwszą w Polsce skamieniałością, którą bezdyskusyjnie zidentyfikowano jako dinozaura.
Smok miał około 4-5 metrów długości i ważył do 1 tony. Potrafił szybko biegać na tylnych kończynach a sprawne poruszanie się ułatwiała mu mocna i lekka konstrukcja szkieletu. Miał długie kończyny przednie, co pozwala przypuszczać, że z łatwością przytrzymywał nimi swoje ofiary. Zwierzę pozostawiło po sobie 40-centymetrowe trójpalczaste ślady tylnych łap z odciskami pazurów oraz poduszek palcowych. Te tropy zachowały się w formie tzw. naturalnych odlewów na dolnych powierzchniach ławic skalnych. Jego zęby były płaskie
i piłkowane, przystosowane do cięcia mięsa. Największe z nich mają prawie 7 cm długości – stanowiły zapewne straszną broń podczas ataku na ofiary, którymi były m.in. gady ssakokształtne z grupy dicynodontów.

Bibliografia
Wojciech Mikołuszko, Potwór z Lisowic, National Geographic (sierpień 2008) 2-19

Dicynodonty

Dicynodonty (Dicynodontia) kopalne gady ssakokształtne z rzędu terapsydów występowały w różnej wielkości od szczura po hipopotama. Występowały na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Australii.
Ich szczątki znalezione zostały obok dinozaura drapieżnego w Lisowicach koło Lublińca. Były najmłodszymi i największymi gadami ssakokształtnymi żyjącymi na Ziemi w późnym triasie. Ciężkie, duże i masywne prowadziły ziemno-wodny tryb życia, podobnie jak dzisiejsze hipopotamy. Żywiły się roślinami i aby uniknąć ataku szybkich dinozaurów drapieżnych odstraszały je potężnymi rozmiarami
i grubą skórą. –Żadne inne szczątki gadów ssakokształtnych z tego czasu nie zostały wcześniej znalezione. Zwierzęta te musiały być wówczas bardzo rzadkie – komentował odkrycie prof. Michael Benton, wybitny paleontolog
z Uniwersytetu Bristolskiego w Wielkiej Brytanii.

Bibliografia
Wojciech Mikołuszko, Potwór z Lisowic, National Geographic (sierpień 2008) 2-19
Encyklopedia PWN

Era mezozoiczna

Era mezozoiczna to czas od około 250 do 65 mln lat temu. Choć zwana jest popularnie erą dinozaurów to te ostatnie przejęły władzę na Ziemi dopiero 220 – 210 mln lat temu, w okresie zwanym triasem. Przedtem królowały gady ssakokształtne, do których należały dicynodonty. Wielu badaczy doszło więc do wniosku, że w tym czasie musiała się wydarzyć jakaś katastrofa, która spowodowała ich wymieranie. Przeczy temu obecność dicynodontów
w skałach z Lisowic – świadczy o tym, że wcale tak gwałtownie nie zniknęły
z powierzchni naszego globu.
Era mezozoiczna charakteryzowała się rozwojem roślin nagozalążkowych, występowaniem belemnitów i amonitów, dominacją gadów oraz pojawianiem się pierwszych ptaków i ssaków.
Osady mezozoiczne zawierają złoża ropy naftowej i gazu ziemnego, rud żelaza, węgli, soli, fosforytów i boksytów. W Polsce skały mezozoiczne występują na powierzchni w obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich, na Wyżynie Krakowsko – Częstochowskiej, Śląsku Opolskim, w Sudetach i Karpatach.

Bibliografia:
Wojciech Mikołuszko, Potwór z Lisowic, National Geographic (sierpień 2008) 2-19
Encyklopedia Powszechna Larousse
Encyklopedia PWN

Najstarsza żaba

Czatkobatrach (Czatkobatrachus Polonius) – to najstarszy, opisany płaz bezogonowy półkuli północnej znaleziony w polskich Czatkowicach pod Krakowem. To właśnie w tutejszych kamieniołomach, w latach 70., zespół naukowców z Instytutu Geologicznego Uniwersytetu Jagielońskiego odkrył skamieniałości fragmentów szkieletu pozaczaszkowego tego płaza. Najstarsza na świecie żaba miała około 5 cm długości i bardziej wydłużony tułów niż jej dzisiejsze kuzynki. Warto podkreślić, ze gady naczelne i płazy bezogonowe pojawiły się na Ziemi 50 mln lat wcześniej niż dicynodonty czy Smok z Lisowic.

Bibliografia
Wojciech Mikołuszko, Potwór z Lisowic, Nationl Geographic (sierpień 2008) 2-19
Paszkowski M., Wieczorek, J. Fossil karst with Mesosoic bone breccia in Czatkowice (Cracow Upland, Poland). Kras i speleologia. 3: 32-38 (1982)