Polski ślad w National Geographic Society

Gdy w 1888 roku grupa pasjonatów zakładała w Waszyngtonie Towarzystwo National Geographic, Polski nie było na mapie świata od prawie stu lat. Kolejne 20 musieliśmy zaczekać na to, by ponownie się na niej pojawić. Nieco wcześniej, bo w styczniu 1915 roku, w wydawanym przez Towarzystwo NG magazynie ukazał się pierwszy artykuł o naszym kraju. To zapoczątkowało trwającą do dziś obecność Polski w National Geographic, którą tylko wzmocniło pojawienie się polskiej edycji magazynu, wydawanej od 1999 roku – w cztery lata po pojawieniu się na rynku pierwszej nieanglojęzycznej wersji edycji magazynu w Japonii.

Ten pierwszy reportaż, zatytułowany po prostu „Podzielona Polska” opisywał codzienne życie narodu pozbawionego własnego państwa, podzielonego od ponad wieku między trzech sąsiadów, a jednak kultywującego własną odmienność, tradycje i obyczaje. Zilustrowany kilkoma fotografiami wykonanymi w drugiej połowie 1914 roku we wszystkich trzech zaborach, reportaż był częścią większego cyklu poświęconego pogrążonej w I Wojnie Światowej Europie.
Na kolejny okładkowy tekst o Polsce musieliśmy poczekać aż niemal ćwierć wieku. Tuż przed wybuchem kolejnej wielkiej wojny, która na zawsze zmieniła obraz kraju i świata, reporterzy National Geographic Magazine wybrali się na rowerową wyprawę po Polsce, opisując jej turystyczne walory: bogatą historię, piękno natury i sławną na cały świat gościnność gospodarzy. Ten materiał ukazał się w czerwcu 1939 roku, kiedy napięta sytuacja na kontynencie zdradzała nieuchronnie zbliżający się konflikt.
Tuż po jego wybuchu, w listopadzie 1939 roku na okładce pojawił się tekst o historycznym Gdańsku – ostatnim z miast-państw. Reportaż, przygotowany jeszcze przed wojną, opisywał skomplikowaną sytuację miasta: jego jedyny w swoim rodzaju status polityczny, zróżnicowaną etnicznie społeczność, a przede wszystkim jego bogatą historię jako jednego z głównych haenzatyckich miast średniowiecznej Europy.

Dwa lata później, w okładkowym tekście listopadowego numeru magazynu z 1941 roku redaktorzy „NG” skupili się na polskich przodkach mieszkańców stanu Nowy Jork. Polska diaspora, silnie rozwinięta już w czasach zaborów, rozrosła się znacząco po wojnie. Obecnie w całych Stanach Zjednoczonych mieszka około 10 milionów Amerykanów polskiego pochodzenia i emigrantów z Polski. To trzecia, po Niemcach i Irlandczykach, mniejszość etniczna pochodzenia europejskiego.

Lata 50-te to czas intensywnej odbudowy Polski z dramatycznych zniszczeń powstałych w wyniku działań wojennych. Niesprzyjające warunki polityczne sprawiły, że Polska na niemal całą dekadę zniknęła z łamów National Geographic Magazine. Dopiero po odwilży Października ’56 pojawiła się szansa na opublikowanie materiału zza Żelaznej Kurtyny. Wtedy też pojawiło się specjalne wydanie poświęcone w całości Polsce. Kolekcjonerskie wydanie zawierało nie tylko reportaże o aktualnej sytuacji w Polsce, ale także historyczny rys kraju. Ilustrowały je wyjątkowe fotografie. Obecnie wydanie to należy do wyjątkowo rzadkich i niezwykle trudno dostępnych.
Rok 1981 magazyn National Geographic zainaugurował niezwykłym reportażem o „Dumnych Góralach”, zilustrowanym pięknymi fotografiami mieszkańców Tatr.

Rok później, w kwietniu 1982 roku, na okładce pojawił się polski górnik w odświętnym barbórkowym stroju. Okładkowy materiał, będący częścią specjalnego dodatku poświęconego Polsce, zatytułowano „Twarz i los Polski”. Redakcja magazynu chciała w ten sposób wyrazić swoje zaniepokojenie trudną sytuacją kraju, w którym kilka miesięcy wcześniej wprowadzono stan wojenny.

W 1988 roku Towarzystwo świętowało setne urodziny i choć w jubileuszowym wydaniu magazynu nie ma bezpośredniej wzmianki o Polsce, nie mogło się obyć bez polskiego akcentu – specjalnie z tej wyjątkowej okazji wybitny fotograf Tomasz Tomaszewski i jego partnerka, dziennikarka Małgorzata Niezabitowska, wyruszyli w kilkumiesięczną podróż po Stanach Zjednoczonych, dokumentując życie mieszkańców kraju. W tym roku, z okazji 125-lecia Towarzystwa, redakcja magazynu poprosiła parę o powtórzenie tej niezwykłej podróży. Jakie są spostrzeżenia Niezabitowskiej i Tomaszewskiego po ćwierćwieczu? Czy USA zmieniły się diametralnie? A może zmienili się ich mieszkańcy? O tym wszystkim można przeczytać (i obejrzeć!) w styczniowym numerze National Geographic Polska!
W nowe tysiąclecie Polacy weszli z własną wersją językową magazynu. Przez niemal 14 lat istnienia pisma, w National Geographic Polska ukazało się ponad tysiąc reportaży, wywiadów i artykułów. Opublikowaliśmy kilka tysięcy wyjątkowych fotografii, a użytkownicy naszej strony internetowej podzielili się z nami ponad trzystoma tysiącami (!) zdjęć swojego autorstwa. Zapoczątkowany przez National Geographic Polska Wielki Konkurs Fotograficzny zyskał uznanie Towarzystwa, stał się także jedną z najbardziej prestiżowych imprez fotograficznych w kraju, a wielu jego laureatów dzięki zdobytemu wyróżnieniu rozpoczęło profesjonalną karierę. Redakcja przyznała także jeden z pierwszych w Polsce grantów na badania naukowe. National Geographic pozostaje synonimem najwyższej klasy dziennikarstwa, a słynna żółta ramka to symbol profesjonalizmu i wiedzy.