Dzisiejsze warzywa i owoce nie przypominają swoich przodków. Skąd pochodzą i jak je zmienili ludzie?

Wczesne dzikie odmiany najpopularniejszych upraw ewoluowały w izolacji geograficznej, a następnie rozprzestrzeniły się za pośrednictwem czynników naturalnych – wiatru, wody oraz w odchodach zwierząt.

Z czasem ludzie selekcjonowali nasiona roślin o pożądanych cechach i eksperymentowali z warunkami uprawy. Genetycy nazywają ten proces domestykacją, rolnicy – rolnictwem.

Większość współczesnych roślin uprawnych niewiele przypomina swoich prymitywnych przodków. Wczesne truskawki nie były ani tak duże, ani słodkie jak dzisiejsze. Jabłka dostępne w supermarketach, będące klonami, trudno byłoby wyprodukować bez szczepienia drzew.

Naukowcy są w stanie prześledzić zawiłe ścieżki ewolucji roślin, wykorzystując ich genomy i archiwalne dane.

– Ewolucja rośliny wchodziła zwykle na nowe tory w chwili spotkania z człowiekiem – opowiada Paul Gepts z Uniwersytetu Kalifornijskiego Davis, biolog zajmujący się badaniem ewolucji fasoli i innych roślin. 

Skąd pochodzi żywność?

Awokado – owoc pochodzi z Meksyku i Ameryki Środkowej. Dziś znamy jego trzy odmiany, każdą uprawianą w innych warunkach klimatycznych. Słonecznik – ta roślina jest jedną z rdzennych roślin Ameryki Północnej, z jej nasion wytwarza się olej. Winogrona – dzikie winogrona zostały uszlachetnione tylko raz, na Zakaukaziu. Stąd wywędrowały w świat. Jabłko – pierwotnie wyrosło w Azji Środkowej, a rozpowszechniło się wzdłuż Jedwabnego Szlaku. Cytrusy – dzisiejsze pomarańcze i mandarynki są potomkami prymitywnych mandarynek i pomelo ze wschodniej Azji. Truskawka – współczesna truskawka jest hybrydą dwóch gatunków, po jednym z obu Ameryk. Ananas – owoc pochodzi z Amazonii. Europejscy odkrywcy prawdopodobnie wywieźli szczepy rośliny na wschód. Kawa – początkowo kawa rosła tylko w Etiopii. Stąd trafiła do Azji, Europy, a potem Ameryki Południowej – gdzie dziś znajdują się największe uprawy tej rośliny. Bakłażan – dwie odmiany zostały uszlachetnione w Indiach i Chinach. Jedna rozprzestrzeniła się na wschód, druga na zachód. Banan – pierwsza bananami cieszyła się Nowa Gwinea. Najpopularniejsza współczesna odmiana to klon tej z Azji Południowo-Wschodniej.

Daniel Stone