Sudan – wykopaliska przed zalaniem
Od 2003 r. polscy archeolodzy działają na terenie Sudanu, w rejonie 4-tej katarakty Nilu, prowadząc tam tzw. kampanię ratowniczą, mającą ocalić co cenniejsze wykopaliska przed perspektywą zalania tego miejsca, które to nastąpi niebawem, w wyniku spiętrzenia wód Nilu przez nowo powstającą tamę.
Do 2007 r. odbyło się 7 kampanii badawczych, w wyniku których odkryto 301 stanowisk archeologicznych, datowanych od okresu starszej epoki kamienia, czyli od około 100 tys. lat temu, po okres islamski. 20 z nich przebadano wykopaliskowo. W górach Gebel zlokalizowano również kilkanaście stanowisk paleolitycznych, w tym 48 pozostałości osad neolitycznych ( VI – IV tysiąclecie p. n. e. ) oraz 115 z okresu wczesnokuszyckiego ( 2500 – 1500 lat p.n.e.) – głównie cmentarzysk. Na jednym z większych, Hagar el – Beida 11, przebadano 6 z około 150 grobowców, czy raczej kurhanów o średnicy 3-5 metrów. Zmarłych chowano w skórzanych workach posypanych ochrą, w silnie skurczonej pozycji, pod kamiennymi nasypami. Do grobów wkładano naczynia oraz osobistą biżuterię. Naukowców szczególnie zadziwiły spektakularne cmentarzyska kurhanowe z okresu meroickiego i postmeroickiego ( od 300 lat p.n.e. do 600 roku n.e.) – głównie wielkością kurhanów, z których największe miały 30 m. średnicy i 6 m. wysokości oraz bogatą zawartością ceramiki, tkanin, broni i biżuterii z brązu, skorup jaj strusich i kamieni półszlachetnych. Badany obszar obfituje też w pozostałości chrześcijańskie z okresu od VI do XII w. – odkryto m. in. 18 cmentarzy, z których największy liczy około 1000 grobów. Trzeba podkreślić, że przed 2003 rokiem teren ten stanowił dla archeologów jedną wielką niewiadomą. W bieżącym roku polscy naukowcy kontynuują prace wykopaliskowe na cmentarzysku w El Ar, gdzie oprócz grobowców zauważono też kaplice grobowe.
Tekst: Małgorzata Sienkiewicz