Szczątki hominidów z „Kolebki Ludzkości” są nawet o milion lat starsze niż wcześniej sądzono

W tym artykule:

1. Najsłynniejsza czaszka australopiteka
2. Jak stara jest „Pani Ples”?
3. Jak kosmos pomaga datować skały?
4. Jak przebiegała ewolucja w Afryce?

Kolebka Ludzkości to kilkanaście jaskiń położonych ok. 30 km na południowy zachód od Johannesburga. W pięknym górzystym krajobrazie, pośród traw, w bliskiej odległości od siebie znajdują się groty, które okazały się przebogatą skarbnicą szczątków wymarłych zwierząt i najstarszych praludzi.

Pierwszego przełomowego odkrycia dokonano w jaskini Sterkfontein. W 1936 r. znaleziono tam czaszkę dorosłego australopiteka. To ssak naczelny z rodziny człowiekowatych, który zamieszkiwał Afrykę między 5 mln a milionem lat temu. Za tym odkryciem przyszły kolejne. Jaskinia Sterkfontein zawierała setki kości należących do australopiteków.

Najsłynniejsza czaszka australopiteka

Najważniejszą z nich była czaszka znaleziona w 1947 r. Jest to najlepiej zachowana czaszka przedstawiciela gatunku ochrzczonego Australopithecus africanus. Jak inne najcenniejsze znaleziska, otrzymała własną nazwę – „Pani Ples” („Mrs Ples”). Określenie to utrzymało się nawet po tym, jak w 2018 r. pojawiły się badania sugerujące, że jest to czaszka nie kobiety – jak pierwotnie sądzono – ale mężczyzny.

Ustalono, kiedy praczłowiek zszedł z drzewa. Dzięki Ardi i Lucy - doskonale zachowanym skamieniałościom

Nowe badania pokazują, że nasi prehistoryczni przodkowie Ardipitekowie, którzy żyli 4,4 mln lat temu na terenach dzisiejszej Afryki, potrafili wspinać się na drzewa, jak dzisiejsze szympansy....

Wiek „Pani Ples” szacowano na 2,6–2,1 mln lat. Podobnie datowano inne szczątki australopiteków znalezione w Sterkfontein na podobnej głębokości. Jednak takie datowanie budziło wątpliwości. 2,2 mln lat temu po Afryce chodzili już przedstawiciele Homo habilis – bardziej zaawansowanego człowiekowatego. Jego szczątków nie znaleziono jednak w Kolebce Ludzkości w osadach przypisanych do tego okresu.

Jak stara jest „Pani Ples”?

Wątpliwości budziła jeszcze jedna sprawa. Z Sterkfontein pochodzi również niemal kompletny szkielet australopiteka, znany jako „Mała stopa” („Little Foot”). Ostatnio okazało się, że ma on aż 3,7 mln lat. Dziwne było, że inne szczątki australopiteków pochodzące z tego same miejsca są tak znacząco młodsze.

Rozwiązaniem zagadki zajęła się międzynarodowa grupa paleoantropologów. Ich praca została opublikowana w najnowszym numerze czasopisma naukowego „Proceedings of the National Academy of Sciences”.

Naukowcy nie mogli wykorzystać do inwazyjnych badań kości człowiekowatych, bo te są zbyt cenne i kruche. Skupili się więc na osadach ze skalnej warstwy, w której odkryto szczątki australopiteków. Wykorzystali inną niż wcześniej metodę szacowania ich wieku. Było to datowanie izotopów kosmogenicznych (radionuklidów, ang. cosmogenic nuclide dating) z pomocą akceleratorowej spektrometrii masowej.

Jak kosmos pomaga datować skały?

W uproszczeniu metoda ta mierzy wpływ, jaki promieniowanie kosmiczne wywiera na niektóre pierwiastki wchodzące w skład skał. Przykładem może być aluminium. Pod wpływem wysokoenergetycznego promieniowania kosmicznego może się zdarzyć, że pierwiastek ten utraci jeden neutron, zamieniając się w izotop aluminium-26. Stopniowo, w ciągu milionów lat, przemienia się on w magnez. Ponieważ do powstania aluminium-26 może dojść tylko na powierzchni, badając jego zawartość w głębiej położonych skałach naukowcy są w stanie określić ich wiek.

Nowy gatunek przodka człowieka odkryty w Etiopii!

Skamieniałości szczęki sprzed ponad trzech milionów lat mówią nam o bliskich krewnych Australopithecus afarensis, naszych przodków.

Badanie wykazało, że australopiteki z Sterkfontein żyły 3,6–3,1 mln lat temu. Czyli milion lat wcześniej niż dotychczas sądzono. I mniej więcej wtedy, gdy w zachodniej Afryce żyła słynna „Lucy” – przedstawicielka gatunku Australopithecus afarensis z Etiopii.

Jak przebiegała ewolucja w Afryce?

To wszystko wskazuje, że nie tylko etiopskie australopiteki, ale również te z południowej Afryki mogły być przodkami rodzaju Homo.

– W okresie mierzonym milionami lat, żyjąc w odległości ledwie 4 tys. km od siebie, różne gatunki australopiteków miały mnóstwo okazji, by się spotykać i krzyżować – mówi Laurent Bruxelles, jeden z autorów pracy. Ewolucja człowiekowatych nie polegała według niego na prostym następstwie gatunków, tylko była o wiele bardziej złożonym procesem.

– Używając słów naszego niedawno zmarłego kolegi, antropologa Yvesa Coppena, drzewo genealogiczne człowieka w rzeczywistości bardziej przypomina krzak – podsumowuje Bruxelles w wywiadzie dla „The Guardian”. A wiele jego gałązek ciągle pozostaje nieznanych.

Źródła: EurekAlert, Proceedings of the National Academy of Sciences.

Nasz ekspert

Magdalena Salik

Dziennikarka naukowa i pisarka, przez wiele lat sekretarz redakcji i zastępczyni redaktora naczelnego magazynu „Focus". Wcześniej redaktorka działu naukowego „Dziennika. Polska, Europa, Świat”. Pasjami czyta i pisze, miłośniczka literatury popularnonaukowej i komputerowych gier RPG. Więcej: magdalenasalik.wordpress.com