To nie szczury przyczyniły się do rozprzestrzenienia czarnej śmierci? Naukowcy odnaleźli nowego winowajcę

W tym artykule:

1. Czym była czarna śmierć i jakie były jej skutki?
2. Naukowcy twierdzą, że szczury nie odegrały kluczowej roli w rozprzestrzenianiu dżumy
3. Kto był głównym winowajcą transmisji dżumy?

Pałeczka dżumy (Yersinia pestis) to bakteria, która jest odpowiedzialna za trzy duże epidemie w Europie. Pierwsza z nich, nazywana dżumą Justyniana, trwała w okresie od VI do VII wieku i wybuchła w Cesarstwie Bizantyjskim. Epidemia przyczyniła się do śmierci ok. 40% mieszkańców Konstantynopola. Następnie rozprzestrzeniła się na resztę Europy, gdzie odpowiadała za śmierć niemalże połowy populacji.

Czym była czarna śmierć i jakie były jej skutki?

Od 750 roku Europejczycy nie doświadczali żadnych większych epidemii, aż do XIV wieku. To wtedy nadeszła tzw. czarna śmierć. Jedna z największych zaraz w dziejach ludzkości. Bakteria Y. pestis zaczęła rozprzestrzeniać się w latach 1338–1353. Siała spustoszenie w Europie aż do XIX wieku. Według ekspertów epidemia czarnej śmierci doprowadziła do śmierci nawet 60% Europejczyków. Uważa się, że mogło zginąć od 75 do 200 milionów ludzi.

Wirus Ebola pozostawał uśpiony w organizmie człowieka przez 7 lat. Stał się źródłem nowej epidemii

Byłam naprawdę zszokowana – tak ekspertka ds. wirusologii zareagowała na wiadomość, że wirus Ebola mógł pozostawać uśpiony w organizmie swojego nosiciela przez siedem lat. Na takie wyja...

Badacze twierdzą, że pierwsze ognisko czarnej śmierci pojawiło się w Azji Środkowej, prawdopodobnie w Chinach lub Kirgistanie. Z Państwa Środka przez Jedwabny Szlak w 1346 roku pałeczka dżumy miała dostać się na Krym, a stamtąd dotrzeć do całej Europy. Dotychczas uważano, że za dynamiczne i długotrwałe rozprzestrzenianie choroby odpowiedzialne były szczury śniade oraz pchły, które na nich pasożytowały. Teraz naukowcy podali tę teorię w wątpliwość.

Naukowcy twierdzą, że szczury nie odegrały kluczowej roli w rozprzestrzenianiu dżumy

Najnowsze badania zostały opublikowane na łamach czasopisma naukowego „Proceedings of the National Academy of Sciences”. Naukowcy twierdzą, że warunki środowiska w Europie uniemożliwiłyby pałeczkom dżumy przetrwanie w rezerwuarach zwierzęcych na tyle długo, aby choroba rozprzestrzeniała się tak szybko.

– Niezależnie od tego, jak zaczęły się różne fale czarnej śmierci w Europie, szczury i inne gryzonie poruszają się znacznie wolniej niż tempo przenoszenia się choroby na całym kontynencie – twierdzi Samuel Cohn, badacz z University of Glasgow.

– Dwa czynniki sprawiają, że Europa jest niekorzystnym obszarem dla istnienia długotrwałych rezerwuarów dżumy. Po pierwsze, biochemia gleby. Po drugie, relatywnie mała różnorodność gryzoni, jeśli porównamy ją z tymi m.in. w Chinach i Stanach Zjednoczonych – piszą naukowcy w swojej pracy. Badacze twierdzą, że brak odpowiednich gatunków żywicieli bakterii może być główną przyczyną braku rezerwuarów dżumy w Europie XXI wieku.

Kto był głównym winowajcą transmisji dżumy?

Naukowcy twierdzą, że szczury mogły odegrać rolę w rozprzestrzenianiu Y. pestis, ale nie była to rola kluczowa. Autorzy badania postanowili sprawdzić właściwości gleby, warunki klimatyczne oraz odmiany gryzoni w średniowiecznej Europie. Badacze sugerują, że wysokie stężenie pierwiastków, takich jak miedź, żelazo, magnez i wapń w glebie, oraz bardzo wysokie lub bardzo niskie pH gleby, chłodniejszy klimat i mniejsze opady deszczu mogą umożliwiać rezerwuarom bakterii dżumy przetrwanie. Te warunki spełniają kraje Azji Środkowej. Ale nie Europa.

Gdzie zaczęła się Czarna Śmierć? Naukowcy odkryli miejsca pochodzenia szczepu dżumy. Jest tam do dziś

Czarna Śmierć mogła zabić nawet 200 milionów ludzi. Skąd dżuma przyszła do Europy?

Naukowcy sugerują, że kolejne „porcje” dżumy mogły być regularnie transmitowane z Azji do Europy, głównie w wyniku wzmożonego handlu międzynarodowego. Ponadto uczeni twierdzą, że najważniejszym i najgroźniejszym rezerwuarem był sam człowiek.

Eksperci podkreślają również, że w okresie czarnej śmierci dżuma wielokrotnie mutowała. Dlatego trudno dokładnie określić, jak przebiegała transmisja i dlaczego ta epidemia była dużo bardziej śmiercionośna, niż inne spowodowane pałeczką dżumy. Badacze mają nadzieję, że dalsze badania pomogą im w końcu rozwiązać tę zagadkę.

Źródło: PNAS.

Nasz ekspert

Jakub Rybski

Dziennikarz, miłośnik kina niezależnego, literatury, ramenu, gier wideo i dobrego rocka. Wcześniej związany z telewizją TVN24 i Canal +. Zawodowo nie boi się podejmować żadnego tematu, prywatnie bardzo zainteresowany polityką. Autor bloga na Instagramie "Mini Podróże".