Wodny Okrągły Stół – podsumowanie projektu

Woda jest ważna

Woda i jej zasoby to najcenniejsze zasoby każdego kraju. Dla ludzi szczególne znaczenie mają zasoby wód słodkich. Od ich stanu zależą byty całych narodów. Niestety, świadomość ich znaczenia na co dzień jest przez większość ludzi, także w naszym kraju bagatelizowana.
W wielu krajach, w tym większości krajów Unii Europejskiej od kilku dziesięcioleci zmieniano podejście do wód. Niestety Polska do nich nie należy. Dobre praktyki bardzo opornie przenoszone są na nasz grunt, mimo naukowo i praktycznie uzasadnionych dowodów konieczności odejścia od technicznej drogi „zarządzania” naturą, na rzecz istnienia w zgodzie z nią i jej odwiecznymi prawami.
Od wielu lat organizacje pozarządowe wraz z naukowcami zabiegają o zrównoważone podejście do zarządzania i gospodarowania wodami, jednak sytuacja się nie zmienia lub zmienia się nieznacznie. Stało się to przyczynkiem zapoczątkowanej przez Stowarzyszenie EKO-UNIA idei Wodnego Okrągłego Stołu - ciała, które zgromadziłoby wszystkie zainteresowane tematem środowiska i które mogłoby stać się grupą doradczą dla decydentów w kwestii gospodarowania wodami.

Dlaczego WOS?

Dzięki wsparciu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zorganizowano ogólnokrajowy cykl specjalistycznych seminariów roboczych dotyczących polityki przeciwpowodziowej i gospodarowania wodami w Polsce. Siedziby użyczyło nam Ministerstwo Środowiska, które również brało udział, niestety w mniejszości obrad. Patronatu nad projektem udzieliły takie instytucje i jednostki jak: Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Instytut Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego, Zielony Instytut – Fundacja Zielonej Polityki, Klub Gaja. Patronem medialnym był Wędkarski Świat.
Głównym celem tego pilotażowego projektu była wymiana informacji i wiedzy pomiędzy ekspertami, administracją oraz organizacjami pozarządowymi zajmującymi się problematyką wód w naszym kraju. Od lat widać taką potrzebę, jednakże z różnych powodów nie osiągnięto do dzisiaj zadowalającego poziomu komunikacji i współpracy między tymi interesariuszami. Podjęcie próby budowy platformy wymiany informacji i doświadczeń jest tym bardziej zasadne, że jako kraj członkowski UE podlegamy unijnym zaleceniom oraz przepisom. Te zaś kładą ostatnio silny nacisk na konieczność odejścia od inżynierskiego modelu zarządzania wodami, na rzecz zarządzania w zgodzie z naturą: zintegrowany system kierowania ryzykiem powodziowym musi uwzględniać działania prowadzące do utrzymania stabilnego zarządzania wodami a taka polityka „współpracy” z naturą staje się coraz bardziej istotna, ponieważ prowadzi do poprawy odporności środowiska naturalnego i społeczeństwa na ekstremalne zjawiska pogodowe (http://ec.europa.eu/environment/water/flood_risk/better_options.htm).

Wnioski ze spotkań

Tematyka spotkań WOS wyszła naprzeciw najnowszym zaleceniom UE w sferze gospodarki wodnej. Każde z seminariów dotyczyło innego aspektu gospodarki wodnej, jednak we wszystkich głównym wątkiem była polityka przeciwpowodziowa:
• I seminarium dotyczyło analizy stanu bezpieczeństwa przeciwpowodziowego,
• II oceniało implementację i wdrażanie Ramowej Dyrektywy Wodnej,
• na III dyskutowano o retencji wodnej oraz podniesiono istotny temat aktualnych zmian – projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi,
• podczas IV seminarium omówiono problem powodzi morskich i zarządzania ryzykiem powodziowym od strony morza,
• ostatnie, V spotkanie WOS było spotkaniem podsumowującym i oceniającym gospodarowanie wodami w Polsce na bazie regionalnych przypadków z woj. zachodniopomorskiego i małopolskiego.

Uczestnicy spotkań otrzymali okazje zapoznania się z opiniami na poszczególne tematy zarówno od strony administracyjnej, eksperckiej, jak i organizacji pozarządowych. Próbowano ocenić faktyczny stan krajowej polityki zarządzania wodami zarówno od strony prawnej, jak i praktycznej, z konkretnymi przykładami obecnie prowadzonych działań na terenie Polski. Istotnym elementem była próba oceny proponowanych przez MSWIA zmian w zarządzaniu wodami. Dodatkowym elementem był cykl prezentacji omawiających przykłady zarządzania wodami z wybranych krajów: Niemiec, Wielkiej Brytanii, Holandii oraz krajów skandynawskich.
Kończąca cykl spotkań dyskusja potwierdziła potrzebą zacieśnienia współpracy między administracją, ekspertami oraz organizacjami pozarządowymi. Powstała inicjatywa budowy „wodnej sieci”, dla stałej komunikacji wszystkich zainteresowanych polityką wodną. Wszyscy uczestnicy zauważyli zagrożenie, ze strony niektórych „pomysłów” polityków, które mogą zniszczyć dobrą bazę wyjściową jaka już powstała tj. podział administracyjny w oparciu o zlewnie naszych dużych rzek.
Wyraźnie widać potrzebę zmian w edukacji społeczeństwa w kwestiach związanych z wodami. Dobrym sygnałem na przyszłość są realizowane w Małopolsce oraz w zachodniopomorskim projekty LIFE+, otwierające dorzecza kilku rzek dla swobodnej migracji zwierząt w nich żyjących, szczególnie dla ryb wędrownych. Kolejnym dobrym sygnałem jest współpraca Towarzystw Miłośników i Przyjaciół Rzek z Zachodniopomorskim Zarządem Melioracji i Urządzeń Wodnych.
Obok tego jednak nadal mamy niedoskonałe Prawo Wodne, z brakiem jednoznacznych definicji oraz nieuzasadnione wiedzą merytoryczną kompetencje samorządów do zarządzania wodami na ich podwórkach. Bardzo ważne jest upowszechnianie dobrych przykładów, tak zagranicznych, jak i krajowych, jako wskazówki kierunku w którym powinna ewoluować nasza polityka wodna. Projekt Wodnego Okrągłego Stołu miał charakter pilotażowy, jednakże mamy nadzieję, iż wnioski posłużą do realizacji tej potrzebnej jak widać idei w pełnym już wymiarze.
Autorzy: Ewa Leś - wiceprezes Stowarzyszenia Ekologicznego EKO-UNIA
Artur Furdyna - członek Stowarzyszenia EKO-UNIA, współorganizator projektu