Wojenna Warszawa 1915–1918 pędzlem Hansa Kohlscheina

10 września – 19 października 2014
W 100 lat od rozpoczęcia I wojny światowej w stołecznym Domu Spotkań z Historią prezentujemy w dniach 10 września – 19 października 2014 pierwszą w Polsce wystawę obrazów Hansa Kohlscheina, niemieckiego malarza historycznego zatytułowaną Wojenna Warszawa 1915–1918 pędzlem Hansa Kohlscheina. Współorganizatorem wystawy jest Archiwum Kohlscheina z Dortmundu; Partnerami są: Ambasada Republiki Federalnej Niemiec w Warszawie oraz Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej.

Ekspozycja, którą objął patronatem Jego Ekscelencja Rolf Nikel, Ambasador Republiki Federalnej Niemiec, otwiera program Domu Spotkań z Historią poświęcony 100. rocznicy wybuchu I wojny światowej, zwanej także „wielką wojną″.

Wernisaż odbędzie się: 10 września 2014 (środa) o godz. 18.00
w DSH, ul. Karowa 20 w Warszawie. Wstęp wolny.

„Nigdy wcześniej nie prezentowaliśmy w Domu Spotkań z Historią malarstwa. A przecież sztuki plastyczne mogą być ważnym przekazem źródłowym, również dla historii XX wieku, choć w tym stuleciu rolę medium portretującego otaczający świat przejmuje fotografia oraz obraz filmowy″ – mówi Piotr Jakubowski, dyrektor Domu Spotkań z Historią.

Hans Kohlschein spędził w Polsce niemal całą I wojnę światową jako malarz wojenny zatrudniony w sztabie Generalnego Gubernatora Hansa von Beselera. Między rokiem 1915 a 1918 namalował ponad 300 obrazów, z których większość uległa zniszczeniu podczas II wojny światowej. Ocalałe prace znajdują się obecnie w Kohlschein-Archiv, którym kieruje wnuczka malarza Brigitta Landsberg, skąd wypożyczono 18 obrazów na naszą wystawę. Ekspozycję uzupełniają filmowe materiały dokumentalne oraz zdjęcia niemieckiego fotoreportera Willy’ego Römera wykonane w Warszawie w 1916 roku, kiedy stacjonował tu jako żołnierz piechoty.

Kohlschein był bacznym obserwatorem życia społecznego i codziennego Polaków. Obrazy wykonane na zlecenie niemieckiej armii ukazują ważne wydarzenia polityczne (jak Ogłoszenie Aktu 5 listopada czy cykl przedstawiający zajęcie przez wojska niemieckie Twierdzy Modlin) oraz sceny rodzajowe z życia warszawskiej ulicy. Jego obrazy stanowią swoisty reportaż z życia miasta w czasach światowego konfliktu. Kohlschein malował scenki podpatrzone na placach i ulicach Warszawy – eleganckie damy i żebraków, dzielnicę żydowską, targi rolne i rybne, procesje i ceremonie religijne chrześcijan i Żydów.

Hans Kohlschein (1879–1948) już jako trzynastolatek rozpoczął naukę w Akademii Sztuk Pięknych w Düsseldorfie i podczas studiów realizował swoje pierwsze zlecenia. Jego życie i twórczość przypadają na niezwykle różnorodne lata w historii Niemiec: cesarstwo, I wojnę światową, Republikę Weimarską, panowanie nazistów, II wojnę światową i pierwsze lata powojenne. Kohlschein wypracował swój indywidualny styl malarski, w którym wykonywał obrazy o tematyce historycznej i patriotycznej, monumentalne malowidła ścienne, a także tworzył ilustracje do książek.

Gdy w 1914 roku wybuchła I wojna światowa, Kohlschein został powołany do sztabu VII Korpusu Rezerwy na froncie zachodnim, a jesienią 1915 roku przeniesiony do niemieckiej administracji wojskowej w Polsce. Tak trafił do sztabu Generalnego Gubernatora Hansa von Beselera do Warszawy.

Do czasu I wojny światowej Polska znajdowała się pod zaborami; kraj podzielono między Prusy, Austrię i Rosję z tzw. Królestwem Kongresowym, formalnie niezależnym państwem, którego królem był car Rosji. W roku 1915 wojska Niemiec i Austro-Węgier podbiły całe Królestwo Kongresowe i utworzyły tam własne Generalne Gubernatorstwa. Oba rządy zdecydowały się wkrótce na utworzenie nowego Królestwa Polskiego, które politycznie i militarnie miało być wymierzone przeciwko wrogowi, czyli Rosji. 5 listopada 1916 roku proklamowano powstanie nowego państwa – Regencyjnego Królestwa Polskiego. Zadaniem Kohlscheina było utrwalenie tego wydarzenia. Dwa z powstałych wówczas obrazów można zobaczyć na naszej ekspozycji. W tym czasie w Warszawie nie prowadzono już działań wojennych, artysta gorliwie wykorzystywał więc każdą nadarzającą się szansę, by malować obrazy rodzajowe.

Hans Kohlschein szybko zyskał uznanie krytyków i publiczności za sprawą dwóch ekspozycji jego wojennych obrazów w Düsseldorfie; reprodukcje jego dzieł były także na bieżąco publikowane na łamach niemieckiej prasy jako ilustracje do wiadomości z frontu wschodniego. Na Wielkiej Berlińskiej Wystawie Sztuki w 1917 roku prezentowanej w Düsseldorfie pojawiło się 10, a na wystawie zbiorczej rok później w Kunsthalle – aż 50 obrazów Kohlscheina, które w większej części powstały w Polsce i otrzymały bardzo pozytywne recenzje. W 1917 roku został mianowany „profesorem królewskim” i honorowym członkiem Akademii Sztuk Pięknych w Düsseldorfie, a latach 20. XX wykładał na tamtejszej Państwowej Akademii Sztuki.
Epoka politycznych zawirowań w Europie stanowiła jeden ze szczytowych punktów w karierze Kohlscheina, która rozwijała się nieprzerwanie (w tym również w okresie III Rzeszy) do jego śmierci w 1948 roku.