Koniec epoki muzeów? Czy ich miejsce powinny zająć centra nauki? – rozmowa z cyklu „Big Ideas”

W tym artykule:

1. Czy muzea faktycznie są w odwrocie?
2. W którą stronę ewoluują muzea?
3. Czy zabytki z wielkich muzeów w Europie i Ameryki powinny być zwrócone do Egiptu?

„Big Ideas” to nowy cykl wideo przygotowywany przez redakcję „National Geographic Polska” i national-geographic.pl. Rozmawiamy na temat wielkich zagadnień i koncepcji, które kształtują naszą cywilizację.

Czy muzea faktycznie są w odwrocie?

– Zwróciłabym uwagę na to, ile powstało w ostatnim czasie muzeów w Polsce. Od 2004 roku jeśli chodzi tylko o multimedialne muzea i wystawy jest to już liczba ponad stu – mówi dr Monika Stobiecka z Wydziału Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego. Ekspertka, która wzięła udział w tym odcinku cyklu jest historyczką sztuki i archeolożką zainteresowaną krytycznymi studiami nad dziedzictwem, studiami muzealnymi i teorią archeologiczną. W jej ocenie muzea w Polsce nie czerpią inspiracji z centrów nauki.

Robert Firmhofer, drugi z gości „Big Ideas”, jest historykiem filozofii, współzałożycielem i dyrektorem Centrum Nauki Kopernik w Warszawie oraz współtwórcą i organizatorem Pikniku Naukowego – największej w Europie plenerowej imprezy poświęconej komunikacji naukowej. – Centra nauki powstały w opozycji wobec klasycznego muzeum. Mówimy o latach 60., 70., 80. ubiegłego stulecia, kiedy muzeum miało swoją bardzo utrwaloną formę prezentacji – zauważa Firmhofer.

Centra nauki są „formą demokratyzacji doświadczenia muzealnego”. – Dlatego, że centrum nauki rzadko opowiada historię, raczej daje przestrzeń do samodzielnego doświadczania – podkreśla szef Centrum Nauki Kopernik. W ocenie Firmhofera muzea w ostatnim czasie w dużym stopniu się demokratyzują, jeśli chodzi o sposób narracji i wrażliwości. Otwierają się też na potrzeby zwiedzających i jednocześnie podglądają metody stosowane w centrach nauki. – Te typy instytucji się trochę zbliżają, zachowując trochę swoją odrębność – dodaje.

W którą stronę ewoluują muzea?

W odcinku rozmawiamy też o tym, czy muzea powinny iść w stronę immersyjności i porzucić stary sposób prezentacji obiektów w gablotach. – Uważam, że jest to bardzo niebezpieczne dla muzeów i to w jakiej skali dzieje się to zwłaszcza w Polsce jest mocno niepokojące – podkreśla dr Stobiecka.

Zwraca uwagę na zmonopolizowanie rynku przez garstkę firm w zakresie rozwiązań multimedialnych, a co za tym idzie – brak rozwiązań innowacyjnych w zakresie immersyjnych muzeów. A to rodzi pytanie: czy potrzebujemy tylu muzeów, które korzystają z bardzo podobnych mediów?

Najpiękniejsze muzeum świata jest w Polsce. Budynek robi ogromne wrażenie

Okazuje się, że wcale nie trzeba wyjeżdżać za granicę, by na własne oczy zobaczyć najpiękniejsze muzeum świata. Na listę The World’s Most Beautiful Museums 2024 trafił właśnie jeden...

Czy zabytki z wielkich muzeów w Europie i Ameryki powinny być zwrócone do Egiptu?

W ostatnim czasie nabiera tempa dyskusja na temat zasadności istnienia muzeów w Europie czy USA, które przechowują zabytki pozyskane w czasach kolonialnych, często w sposób nielegalny, a z pewnością nieetyczny. – Dekolonizacja może przybierać różne formy. Jedną z nich jest restytucja, czyli zwrot zabytków do miejsca ich pochodzenia. Nie jest to prosty zabieg, bo wielostronny, polityczny – zauważa dr Stobiecka.

Tymczasem w jej ocenie zwiedzającym należy zaprezentować historię kolonializmu i tego, w jaki sposób zabytki trafiły do muzeów. Samo oddanie zabytków „zabija dyskusję”, nie załatwia sprawy. Kluczowa jest inicjatywa kuratorska. Czasem połączona jest ona z kreatywną działalnością artystów.

Z kolei Firmhofer zauważa, że muzea powstały jako przestrzeń rozrywki dla warstw uprzywilejowanych. – Jeśli myślimy o dekolonizacji szerzej, to warto pamiętać o tym, że muzeum we współczesnym społeczeństwie powinno reprezentować więcej, niż punkt widzenia, perspektywę jednej grupy czy warstwy – mówi.

Poza tym w tym odcinku rozmawiamy m.in. o tym, czy zmiany klimatyczne są wyzwaniem dla muzeów i jaka czeka przyszłość muzea i centra nauki.

Wszystkie dotychczasowe odcinki cyklu Big Ideas dostępne są też na naszym kanale na YouTube.